Pielęgniarka urodzona w 1994 r., nieobciążona żadnymi chorobami przewlekłymi, została zaszczepiona przeciwko WZW typu B zgodnie z następującym schematem: pierwsza dawka – 3.08.1994 r., druga dawka – 31.08.1994 r., trzecia dawka – 28.09.1994 r., czwarta dawka: 7.08.1995 r. Przy okazji wykonywania badań przed podjęciem pracy uzyskano następujące wyniki: stężenie anty-HBs <2 IU/l, antygen HBs niereaktywny. 2 miesiące temu podano piątą dawkę szczepionki i 4 tygodnie później ponownie oznaczono stężenie anty-HBs, które wyniosło <2 IU/l. Z powodu ekspozycji zawodowej (źródło HBsAg ujemne) u pielęgniarki oznaczono jeszcze przeciwciała anty-HBc – wynik był ujemny. Po jakim czasie podać kolejną, szóstą dawkę szczepionki przeciwko WZW typu B? Czy należy uznać trzecią dawkę za nieważną (za wcześnie podaną)?
Podsumujmy powyższe informacje. Pielęgniarka jest osobą ogólnie zdrową, bez istotnych problemów chorobowych, co wnioskuję na podstawie młodego wieku, braku chorób przewlekłych i zdolności do pracy. W wieku niemowlęcym została zaszczepiona czterema dawkami szczepionki przeciwko WZW typu B. Po ekspozycji, po upływie 21 lat od ostatniej dawki, wykonano oznaczenie anty-HBs, które dało wynik ujemny. Po 4 tygodniach, po podaniu kolejnej, piątej dawki szczepionki, również nie uzyskano odpowiedzi anamnestycznej. Ponieważ wykluczono zakażenie HBV (ujemny wynik oznaczenia anty-HBc), należy podejrzewać brak odpowiedzi na standardowe szczepienie. Pielęgniarka prawdopodobnie należy zatem do tzw. „non-responders”, czyli niewielkiego odsetka osób, które nie odpowiadają na szczepionkę przeciwko WZW typu B. Polski Program Szczepień Ochronnych zaleca w takiej sytuacji podanie drugiej serii szczepień, a w razie braku odpowiedzi nie przewiduje już podania dalszych dawek szczepionki i zaleca się uznanie takiej osoby za „non-responder”. Zgodnie z tymi zaleceniami należy zatem kontynuować szczepienie według schematu 0, 1, 6 miesięcy, czyli jak najszybciej podać kolejną drugą dawkę drugiej serii, a następnie, po kolejnych 5 miesiącach podać trzecią dawkę drugiej serii. Po upływie 4–8 tygodni od podania trzeciej dawki należy ponownie oznaczyć stężenie przeciwciał anty-HBs. Pierwszą serię 4-dawkowego szczepienia wykonanego w wieku niemowlęcym można uznać za prawidłowo przeprowadzoną.
Piśmiennictwo:
1. David M.C. i wsp. A systematic review and meta-analysis of management options for adults who respond poorly to hepatitis B vaccination. Vaccine, 2015; 33: 6564–65692. Polska Grupa Ekspertów HBV – Zespół ds. Szczepień: Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B. Zakażenia, 2011; 6:154–157; www.choroby-zakazne.pl/uploads/Szczepienia%20HBV%20i%20HAV%20wg.%20PGE-HBV.pdf (cyt. 07.03.2016)
3. Teo E.K., Lok A.S.: Hepatitis B virus vaccination. (W:) Basow D.S. (red.): UpToDate. UpToDate, Waltham, MA, 2016
4. Załącznik do komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 16 października 2015 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2016. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, poz. 63 (23 września 2016 r.)
5. Ślusarczyk J.: Szczepionki i szczepienia zapobiegające wirusowym zapaleniom wątroby – sukcesy i niepowodzenia. Zakażenia, 2008: 6; www.zakazenia.org.pl/index.php (cyt. 07.03.2016)
6. Leuridan E., Van Damme P.: Hepatitis B and the need for a booster dose. Clin. Infect. Dis., 2011; 53: 68–75
7. McMahon B.J., Dentinger C.M., Bruden D. i wsp.: Antibody levels and protection after hepatitis B vaccine: results of a 22-year follow-up study and response to a booster dose. J. Infect. Dis., 2009; 200: 1390–1396
8. Poland G.A.: Hepatitis B immunization in health care workers. Dealing with vaccine nonresponse. Am. J. Prev. Med., 1998; 15: 73
9. Miller E.R., Alter M.J., Tokars J.I.: Protective effect of hepatitis B vaccine in chronic hemodialysis patients. Am. J. Kidney Dis., 1999; 33: 356
10. Hepatitis B Foundation Options for HBV Vaccine Non-Responders. www.hepb.org (cyt. 23.09.2016)
