Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”
Szacuje się, że u 1 na 3 osoby, które chorowały na ospę wietrzną, w późniejszym czasie rozwinie się półpasiec. Wykazano również, że zachorowanie na półpasiec zwiększa ryzyko wystąpienia udaru mózgu (p. Przechorowanie półpaśca zwiększyło ryzyko wystąpienia udaru mózgu, Czy półpasiec może zwiększyć ryzyko udaru mózgu i zawału serca?).
Wyniki najnowszego badania kohortowego przeprowadzonego przez zespół naukowców z Centers for Disease Control and Prevention (CDC) sugerują, że „żywa” szczepionka przeciwko półpaścowi zawierająca atenuowany szczep Oka wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Zostavax; preparat aktualnie niedostępny w Polsce), oprócz ochrony przed półpaścem, może także zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru mózgu u osób starszych.
W celu oceny skuteczności „żywej” szczepionki przeciwko półpaścowi w zapobieganiu wystąpienia udaru mózgu, Yang i wsp. dokonali przeglądu dokumentacji medycznej 1 380 000 pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych w ramach programu Medicare w Stanach Zjednoczonych. Grupę „eksperymentalną” utworzyły osoby w wieku ≥66 lat szczepione przeciwko półpaścowi, bez udaru mózgu w wywiadzie (w momencie rozpoczęcia obserwacji). Naukowcy porównali częstość udaru mózgu wśród osób szczepionych przeciwko półpaścowi i odpowiednio dobranej grupie kontrolnej osób nieszczepionych. Mediana okresu obserwacji w badaniu wynosiła 3,9 lat. W analizie uwzględniono czynniki zakłócające, m.in.: wiek, płeć, przyjmowane leki, choroby współistniejące.
Ogółem w latach 2008–2016 wśród osób szczepionych przeciwko półpaścowi zarejestrowano 42 267 przypadków udaru, w tym 33 510 przypadków udaru niedokrwiennego oraz 4318 przypadków udaru krwotocznego. W tym samym czasie w grupie nieszczepionej (kontrolnej) zarejestrowano 48 139 przypadków udaru, w tym 39 334 przypadków udaru niedokrwiennego i 4173 przypadków udaru krwotocznego. Wykazano, że szczepienie „żywą” szczepionką przeciwko półpaścowi wiązało się ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia udaru mózgu o 16% (hazard względny – HR: 0,84 [95% CI: 0,83–0,85]), w tym udaru krwotocznego o 12% (HR: 0,88 [95% CI: 0,84–0,91]) i udaru niedokrwiennego o 18% (HR: 0,82 [95% CI: 0,81–0,83]) w niemal 4-letnim okresie obserwacji.
W badaniu oceniono skuteczność jedynej dostępnej wówczas szczepionki przeciwko półpaścowi, tj. preparatu Zostavax. W 2017 roku Food and Drug Administration (FDA) zarejestrowała nowy preparat, rekombinowaną szczepionkę przeciwko półpaścowi (Shingrix), przeznaczoną dla zdrowych dorosłych w wieku ≥50 lat. Preparat Zostavax zarejestrowano w Stanach Zjednoczonych w 2006 roku i jest on nadal dostępny do stosowania u zdrowych dorosłych w wieku ≥60 lat.
Dr Yang zwrócił uwagę, że mechanizm korzystnego działania szczepionki w odniesieniu do udaru mózgu może polegać na zmniejszeniu stanu zapalnego. Co ciekawe, badania sugerują, że szczepienie i leczenie przeciwwirusowe podane już po zachorowaniu na półpasiec nie zmniejszają ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Nowa, rekombinowana szczepionka przeciwko półpaścowi, której skuteczność w zapobieganiu półpaścowi jest większa niż szczepionki „żywej” i wynosi około 90%, może zapewnić jeszcze większą ochronę przed wystąpieniem udaru mózgu, jednak wymaga to potwierdzenia w badaniach (p. Jaka jest skuteczność nowej, rekombinowanej szczepionki podjednostkowej przeciwko półpaścowi u osób w wieku ≥70 lat?).
Wyniki swojego badania Yang i wsp. zaprezentowali 20 lutego br. podczas International Stroke Conference (ISC) 2020 w Los Angeles w Stanach Zjednoczonych.
