Szczepienie przeciwko COVID-19 zapobiega chorobie o ciężkim przebiegu i jej powikłaniom u kobiet w ciąży

Tłumaczyła mgr Małgorzata Ściubisz

Skróty: aRR (adjusted relative risk) – skorygowane ryzyko względne, CI (confidence interval) – przedział ufności, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, mRNA – matrycowy kwas rybonukleinowy, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2

Translated from The Lancet Vol. 401 (10375), Sascha Ellington, Tara C. Jatlaoui. COVID-19 vaccination is effective at preventing severe illness and complications during pregnancy: P412–413, doi.org/10.1016/S0140-6736(22)02613-7. Copyright © 2023, with permission from Elsevier Ltd. Elsevier Ltd. and its Societies take no responsibility for the accuracy of the translation from the published English original and are not liable for any errors which may occur.

Ciąża jest czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 i zgonu z jej powodu. Ponadto zakażenie SARS-CoV-2 w tym okresie zwiększa ryzyko powikłań ciąży i niekorzystnych następstw dla noworodka, takich jak poród przedwczesny, urodzenie martwego dziecka i zgon noworodka.¹ Szczepienie jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania ciężkiej postaci COVID-19.^2,3 Chociaż z zasady kobiet w ciąży nie włącza się do prób klinicznych, co początkowo ograniczało dane dotyczące skuteczności szczepionek przeciwko COVID-19 w tej populacji,⁴ to wyniki badań obserwacyjnych potwierdziły skuteczność szczepionek mRNA u ciężarnych.^2,3 W 2022 roku opublikowano wyniki 3 badań obserwacyjnych, przeprowadzonych w okresie dominacji wariantu Omikron SARS-CoV-2, w których oceniono ciężkość przebiegu COVID-19⁵ i skuteczność szczepienia przeciwko COVID-19 w zapobieganiu tej chorobie u kobiet w ciąży.^2,6 W badaniu przeprowadzonym w Szkocji, w którym wykorzystano populacyjnie zbierane dane o zakażeniach SARS-CoV-2 u kobiet w ciąży, wykazano, że w okresie dominacji wariantu Omikron ryzyko porodu przedwczesnego i ciężkiego przebiegu COVID-19 u kobiet w ciąży było mniejsze niż w okresie dominacji wariantu Delta.⁵ Z kolei w badaniach przeprowadzonych w USA oraz Izraelu wykazano, że w okresie dominacji wariantu Omikron monowalentne szczepionki mRNA charakteryzowały się mniejszą skutecznością niż w okresie dominacji wariantu Delta, która dodatkowo zmniejszała się wraz z upływem czasu. Zjawisko to dotyczyło głównie ciężarnych, które nie otrzymały dawki przypominającej.^2,6

W czasopiśmie „The Lancet” opublikowano wyniki badania kohortowego z prospektywnym zbieraniem danych, w którym oceniono ciężkość przebiegu COVID-19 i skuteczność szczepienia w zapobieganiu tej chorobie u kobiet w ciąży. Analizą objęto okres dominacji wariantu Omikron i populację 18 krajów (p. COVID-19 a ryzyko powikłań ciąży i niekorzystnych następstw dla noworodka – przyp. red.). Autorzy porównali 2 grupy: 1545 ciężarnych, u których potwierdzono laboratoryjnie zakażenie SARS-CoV-2, oraz 3073 ciężarne bez takiego rozpoznania, które rekrutowano (bez dopasowania pod względem wybranych cech) jednoczasowo w tych samych szpitalach (grupa kontrolna). Wykazano, że zachorowanie na COVID-19 w okresie ciąży umiarkowanie zwiększało ryzyko powikłań ciąży (skorygowane ryzyko względne [aRR]: 1,16 [95% CI: 1,03–1,31]) i powikłań w okresie perinatalnym (aRR: 1,21 [95% CI 1,00–1,46]), natomiast nie stwierdzono, aby zwiększało ryzyko niekorzystnych następstw dla noworodka (aRR: 1,23 [95% CI: 0,88–1,71]).⁷ Podobnie jak w badaniach dotyczących populacji ogólnej, zaobserwowano, że ryzyko COVID-19 o ciężkim przebiegu było mniejsze niż w okresie przed dominacją wariantu Omikron.^1,8 Przyczyną tego zjawiska może być ogólnie mniejsza zjadliwość wariantu Omikron niż wariantów krążących wcześniej, odporność populacyjna nabyta dzięki szczepieniu lub wskutek zakażenia SARS-CoV-2, lub oba te czynniki.⁸ W badaniu tym potwierdzono również skuteczność szczepienia przeciwko COVID-19 w zapobieganiu ciężkim powikłaniom ciąży, o czym do tej pory wnioskowano na podstawie ograniczonych danych naukowych. Skuteczność podstawowego szczepienia przeciwko COVID-19 (niezależnie od użytego preparatu) w zapobieganiu ciężkim powikłaniom tej choroby (nasilone objawy zakażenia, konieczność przeniesienia do placówki o wyższym stopniu referencyjności, hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii, zgon) oszacowano na 48% (95% CI: 22–65), natomiast przypominającego na 76% (95% CI: 47–89). Wykazano również, że szczepienie zmniejszało ryzyko progresji zakażenia SARS-CoV-2 do choroby przebiegającej z ciężkimi objawami – o 74% (95% CI: 48–87) po szczepieniu podstawowym i o 91% (95% CI: 65–98) po szczepieniu przypominającym. Szczepienie przypominające monowalentnym preparatem mRNA ogółem zmniejszało ryzyko ciężkich powikłań COVID-19 o 81% (95% CI: 47–94), natomiast w podgrupie ciężarnych zakażonych SARS-CoV-2 zmniejszało ryzyko progresji zakażenia do choroby o ciężkim przebiegu aż o 94% (95% CI: 56–99).

Choć szczepienie zapewniało dużą ochronę przed ciężkimi powikłaniami COVID-19, to schemat podstawowy nie zapobiegał zakażeniu SARS-CoV-2 lub chorobie o umiarkowanym przebiegu. W tym przypadku nawet po podaniu dawki przypominającej skuteczność szczepienia wyniosła odpowiednio tylko 30% (95% CI: 19–39) i 48% (95% CI: 32–61). Niewątpliwie mocną stroną omawianego badania jest włącznie do niego dużej, międzynarodowej populacji. Natomiast głównym ograniczeniem jest fakt, że u większości kobiet do zakażenia SARS-CoV-2 doszło w III trymestrze ciąży (mediana: 36,7 tc.), co może świadczyć o błędzie systematycznym związanym z nielosowym doborem próby (ascertainment bias) i stanowić ograniczenie dla uogólniania wyników badania na populację ciężarnych zakażonych w I lub II trymestrze ciąży. Dodatkowo, choć autorzy ocenili skumulowaną częstość zakażeń SARS-CoV-2 wśród kobiet, które zaszczepiono przeciwko COVID-19 w czasie trwania badania, to nie oszacowali jego skuteczności w zależności od czasu, jaki upłynął od szczepienia, i tym samym zjawiska zmniejszania się ochrony poszczepiennej. Dlatego zwiększenie skuteczności szczepienia w zapobieganiu ciężkiej postaci COVID-19, które obserwowano po podaniu dawki przypominającej, prawdopodobnie przynajmniej częściowo wynika ze zmniejszenia się skuteczności schematu podstawowego wraz z upływem czasu. Obserwacja ta jeszcze bardziej podkreśla znaczenie podawania dawek przypominających.⁷

Villar i wsp. raportowali oceniane punkty końcowe do czasu porodu, jednak dostępne dane naukowe wskazują, że szczepienie matki w okresie ciąży zapewnia ochronę przed ciężką postacią COVID-19 nie tylko samej ciężarnej, ale także jej potomstwu w pierwszych 6 miesiącach życia, czyli w okresie, kiedy niemowlę jest jeszcze za młode na szczepienie (p. COVID-19 a ryzyko powikłań ciąży i niekorzystnych następstw dla noworodka – przyp. red.).^2,3,7,9 Ważne jest, aby w okresie dominacji wariantu Omikron uświadamiać pacjentów, że głównym celem szczepienia przeciwko COVID-19 jest zapobieganie ciężkiej postaci tej choroby, w tym hospitalizacjom i zgonom z jej powodu. Wyniki komentowanego badania potwierdzają, że korzyści te dotyczą również kobiet w ciąży.⁷ W okresie dominacji wariantu Omikron szczepienie przeciwko COVID-19 kobiet w ciąży znacznie zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu tej choroby oraz jej powikłań, ale odporność poszczepienna zmniejsza się wraz z upływem czasu.² Podanie dawki przypominającej, niezależnie od rodzaju preparatu, którym wykonano szczepienie podstawowe, znacznie zwiększało jego skuteczność.⁷ Ponadto, w badaniu opublikowanym jeszcze w 2022 roku, obejmującym populację ogólną USA, wykazano, że szczepienie przypominające z użyciem 2-walentnej szczepionki mRNA (skierowanej przeciwko wariantowi oryginalnemu SARS-CoV-2 i podwariantowi Omikron) zapewni większą ochronę przed objawowym zakażeniem SARS-CoV-2 niż szczepienie przypominające z użyciem preparatu monowalentnego (p. Jaka jest skuteczność rzeczywista 2-walentnych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19? – przyp. red.).¹⁰ Kobiety w ciąży należy szczepić przeciwko COVID-19 zgodnie z aktualnymi zaleceniami, również 2-walentnymi preparatami mRNA, jeżeli są dostępne, co pozwoli zapobiec niekorzystnym następstwom zakażenia SARS-CoV-2 w okresie ciąży.

Konflikt interesów: Autorzy deklarują brak konfliktu interesów. Wyniki i wnioski wyrażone przez autorów niekoniecznie odzwierciedlają oficjalne stanowisko amerykańskich Centers for Disease Control and Prevention.