Od redakcji
Szanowni Państwo, w cyklu "Etyka w czasach pandemii" chcemy prezentować różne punkty widzenia aspektów etycznych w czasach pandemii. W związku z emocjami, jakie pojawiły się pod jednym z felietonów (zawierającym kontrowersyjne tezy) dr. Zielonki, chcieliśmy przyspieszyć szerszą dyskusję na temat etyki w obecnej sytuacji. Czy w czasie niedoboru środków ochrony, błędów organizacyjnych i skierowań do pracy powinniśmy kierować się KEL? Czekamy na Państwa listy covid19@mp.pl. Najciekawsze opublikujemy w tej rubryce.
W czasie epidemii, podobnie jak podczas wojny, ograniczone są liczne swobody obywatelskie i dotyczy to także praw pacjenta. Choroby zakaźne różnią się diametralnie od wszystkich pozostałych, gdyż nie są wyłącznie sprawą chorego, ale stanowią zagrożenie dla jego najbliższych, dla przypadkowych osób, z którymi się spotykają, ale też dla opiekującego się nim personelu medycznego. Kodeks Etyki Lekarskiej gwarantuje szereg praw pacjentom, ale równocześnie stwarza możliwość pewnych odstępstw w sytuacjach wyjątkowych, do jakich można zaliczyć pandemie. Zawieszone może być w takich przypadkach prawo chorego do wyrażenia zgody na działania diagnostyczne i terapeutyczne. Art. 15.3 KEL stwierdza, że „Wszczęcie postępowania diagnostycznego, leczniczego i zapobiegawczego bez zgody pacjenta może być dopuszczone tylko wyjątkowo w szczególnych przypadkach zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób”. Groźne choroby zakaźne charakteryzujące się dużą śmiertelnością, na które nie wynaleziono jeszcze skutecznego leczenia na pewno są takim szczególnym przypadkiem. Przepisy prawne idą w tym względzie znacznie dalej. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z 2008 r. jednoznacznie stwierdza, że „wszystkie osoby przebywające na terenie Rzeczpospolitej Polskiej (a zatem nie tylko obywatele polscy) są zobowiązane do poddania się zabiegom sanitarnym, szczepieniom ochronnym, poekspozycyjnemu profilaktycznemu stosowaniu leków, badaniom sanitarno-epidemiologicznym, w tym również postępowaniu mającemu na celu pobranie lub dostarczenie materiału do tych badań, nadzorowi epidemiologicznemu, kwarantannie, leczeniu, hospitalizacji i izolacji na zasadach określonych w ustawie”. Gwoli ścisłości, zakażenie koronawirusem nie zostało wpisane na listę 59 chorób zakaźnych, a zatem szczegółowe rozwiązania zawarte w tej ustawie mogą być stosowane na podstawie rozporządzeń Ministra Zdrowia, a także specustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, która ma charakter czasowy i ogranicza znacznie prawa obywatelskie. Szereg ograniczeń praw obywatelskich zostało zastosowanych w praktyce podczas ogłoszenia w kraju stanu epidemii. Stoi to w ewidentnej sprzeczności z prawami pacjenta, którzy w przypadku chorób niezakaźnych mogą odmówić poddania się wszystkim tym działaniom. Wiele z nich może dotyczyć także osób zdrowych, jak np. obowiązkowa kwarantanna osób, które powracają z zagranicy, nie miały znanych im kontaktów z osobami zakażonymi ani nie mają żadnych objawów chorobowych. Mimo to są oni zobowiązani przez 14 dni do przebywania w domach i złamanie tego nakazu grozi poważnymi sankcjami, które dotknęły niesubordowanych Polaków. Szczególnie dotkliwym ograniczeniem nie tylko praw pacjenta, ale swobód obywatelskich jest obowiązkowa izolacja, którą objęto chorych zakażonych koronawirusem.
