Czy dziecko zaszczepione przeciwko rotawirusom może trafić do szpitala z powodu biegunki rotawirusowej?

Pomimo wysokiej skuteczności w zabieganiu zachorowaniom na ciężką biegunkę rotawirusową i hospitalizacji z tego powodu u dzieci w pierwszych 4 latach po szczepieniu (p. Która szczepionka przeciwko rotawirusom jest skuteczniejsza? – przyp. red.), żadna szczepionka przeciwko rotawirusom (RV) nie zapewnia 100% ochrony. Warto to uświadomić rodzicom już na etapie wstępnej rozmowy i wyboru szczepień, aby uniknąć ich rozczarowania w razie zachorowania mimo szczepienia.

Teoretycznie w codziennej praktyce skuteczność szczepienia u poszczególnych pacjentów może zmniejszać wiele dodatkowych czynników (np. niepełny schemat szczepienia, niewłaściwe podanie szczepionki [np. wyplucie lub zwymiotowanie wszystkich lub większości kolejnych dawek, zbyt krótki odstęp między dawkami]; niewłaściwe przechowywanie szczepionki [np. zamrożenie, zbyt długa ekspozycja na światło lub wysoką temperaturę]; duże stężenie swoistych przeciwciał w mleku matki [p. Po jakim czasie od szczepienia przeciwko RV można nakarmić dziecko? – przyp. red.]; pojawienie się nowych genotypów rotawirusa, wobec których skuteczność szczepienia jest mniejsza).

Wyniki badań obserwacyjnych w krajach, w których prowadzi się powszechne szczepienia niemowląt przeciwko RV (w tym badania europejskie), wskazują, że taki program jest bardzo skuteczny i w ciągu 2–3 lat znacznie zmniejszył wskaźnik hospitalizacji z powodu pozaszpitalnej biegunki rotawirusowej oraz biegunki pozaszpitalnej niezależnie od jej etiologii, a także umieralność z powodu biegunki wśród najmłodszych dzieci. Redukcję tych wskaźników zaobserwowano również wśród starszych dzieci, których nie szczepiono, co wskazuje na pojawienie się odporności zbiorowiskowej (p. Czy program powszechnych szczepień przeciwko RV daje odporność zbiorowiskową i wpływa na ryzyko zachorowania osób nieszczepionych? – przyp. red.). Skuteczność rzeczywista (efektywność) szczepionek w rutynowej praktyce klinicznej jest bardzo zbliżona do obserwowanej w badaniach z randomizacją, zwłaszcza wobec cięższych zachorowań. Prawie przez 10 lat obserwacji nie zanotowano również zjawiska zastępowania szczepów „szczepionkowych” przez te nieuwzględnione w szczepionkach (p. Czy rodzaj szczepionki wybranej do programu powszechnych szczepień niemowląt wpływa na selekcję serotypów RV, których antygeny nie wchodzą w skład szczepionki [zjawisko tzw. zastępowania serotypów]? – przyp. red.).

Stwierdzenie antygenu rotawirusa w stolcu dziecka, które w ciągu minionych 4 tygodni zaszczepiono przeciwko temu wirusowi (zwłaszcza szczepionką Rotarix, po której antygen RV jest dłużej wydalany z przewodu pokarmowego) i w tym czasie trafiło do szpitala z powodu ostrej biegunki, nie jest automatycznie dowodem, że przyczyną biegunki jest rotawirus. Antygen może pochodzić bowiem ze szczepu szczepionkowego (p. Czy niemowlę przyjęte do szpitala w krótkim czasie po szczepieniu przeciwko RV należy izolować w związku z możliwym wydalaniem wirusa w stolcu? – przyp. red.), podczas gdy przyczyna ostrej biegunki jest inna. Dylemat mogą rozstrzygnąć tylko specjalistyczne badania molekularne wyizolowanego szczepu RV, ale nie są one dostępne w powszechnej praktyce. Poza tym, szczepienie nie zapobiega zakażeniu, tylko chorobie (zwłaszcza o cięższym przebiegu) – naturalne, bezobjawowe zakażenie może więc towarzyszyć innej zakaźnej lub niezakaźnej przyczynie ostrej biegunki u dziecka zaszczepionego przeciwko RV.