Kto w świetle przepisów obowiązujących w Polsce odpowiada za poinformowanie ciężarnej o zalecanych dla niej szczepieniach na etapie planowania ciąży i w trackie ciąży (przeciwko krztuścowi, przeciwko grypie itp.): ginekolog czy lekarz rodzinny?
W polskich przepisach prawa informowanie o szczepieniach zalecanych należy do obowiązku lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pacjentem.1 Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (dalej dla uproszczenia nazywaną „ustawą zakaźną”) nie ogranicza zakresu obowiązku informacyjnego do określonej specjalności lekarza, co znaczy, że obowiązek informacyjny dotyczy wszystkich lekarzy sprawujących profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pacjentem – zarówno ginekologa, jak i lekarza rodzinnego opiekującego się ciężarną pacjentką w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), a także lekarza medycyny pracy,2 jeśli ciężarna pracuje podczas ciąży.
Lekarz rodzinny realizujący zadania lekarza POZ w ramach świadczeń gwarantowanych mających na celu profilaktykę chorób m.in. informuje pacjentów o szczepieniach zalecanych.3 Edukacja w zakresie szczepień ochronnych zawarta jest także w katalogu zadań pielęgniarki POZ4 oraz położnej POZ5 w ramach świadczeń z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki chorób.
Zakres świadczeń profilaktycznych wykonywanych przez ginekologa w ramach finansowanej ze środków publicznych opieki nad ciężarną precyzuje obecnie rozporządzenie Ministra Zdrowia6 i ustalony minimalny standard opieki nie wymienia szczepień ochronnych ciężarnych, lecz jednocześnie wskazuje (pod tabelą z wykazem świadczeń zawartym w cz. II załącznika do rozporządzenia), że katalog świadczeń nie jest zamknięty, tj. ginekolog może zlecić wykonanie dodatkowych świadczeń zdrowotnych o charakterze profilaktycznym, jeżeli stan zdrowia ciężarnej lub wyniki wcześniej przeprowadzonych badań wskazują na możliwość wystąpienia powikłań lub patologii ciąży, porodu lub połogu. W tym obszarze opieki profilaktycznej nad ciężarną w celu przeprowadzenia zalecanego szczepienia lekarz ginekolog powinien więc współpracować z zespołem POZ.
Obowiązek lekarzy (w tym ginekologów i lekarzy rodzinnych) informowania o szczepieniach zalecanych wynika także z poszanowania prawa pacjenta do informacji o stanie zdrowia.7 Dotyczy więc wszystkich dziedzin medycyny, w których w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych tego rodzaju działania profilaktyczne są zalecaną metodą przeciwdziałania zachorowaniom, potwierdzoną aktualną wiedzą medyczną. Zgodnie więc z aktualnym programem szczepień ochronnych w 2018 roku8 zarówno ginekolog, jak i lekarz rodzinny ma obowiązek informowania ciężarnej pacjentki o zalecanym szczepieniu ochronnym przeciwko krztuścowi i grypie u kobiet w ciąży lub planujących ciążę, lekarze różnych specjalności powinni więc współpracować ze sobą, choć koordynacją i wykonaniem szczepienia zajmuje się poradnia POZ.9 Informacja o zalecanym szczepieniu ochronnym nie powinna więc być przekazywana pacjentce wyłącznie u świadczeniodawcy, który przeprowadza szczepienia i ma zawartą na ten zakres świadczeń umowę z NFZ.
Przypisy:
1. Art. 17 ust. 9 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 151 z późn. zm.)2. Art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r., poz. 1184 z późn. zm.).
3. Załącznik nr 1 pkt 4 ppkt 2) nr 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 września 2016 r. w sprawie zakresu zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1567), dalej jako rozporządzenie POZ.
4. Załącznik nr 2 cz. II A pkt 3 ppkt 10) rozporządzenia POZ.
5. Załącznik nr 2 cz. II B pkt 3 ppkt 12) rozporządzenia POZ.
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 1132).
7. Art. 9 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 1318 z późn. zm.; dalej jako ustawa o prawach pacjenta). Na temat zakresu przekazywanych informacji zob.: Karkowska D.: Prawa pacjenta. wyd. 2., Warszawa 2009, s. 373–375; Karkowska D.: Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, Warszawa 2010, s. 153 i n.
8. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2017 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na 2018 rok (Dz. U. MZ z 2017 r., poz. 108).
9. Art. 18 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. z 2017 r., poz. 2217).
