Opracowała Małgorzata Ściubisz
Wieloukładowy zespół zapalny dzieci (MIS-C) jest rzadkim, ale ciężkim powikłaniem zakażenia SARS-CoV-2, które zazwyczaj rozwija się 2–6 tygodni po zakażeniu. Mechanizm MIS-C nie został dokładnie poznany, ale postulowana hipoteza obejmuje niekontrolowaną odpowiedź immunologiczną na zakażenie. W związku z tym, że MIS-C związany jest z zakażeniem SARS-CoV-2, zdarzenie to objęto szczególnym monitorowaniem w zakresie bezpieczeństwa w ramach nadzoru populacyjnego nad masowymi szczepieniami przeciwko COVID-19. Nadzór ten stanowi jednak wyzwanie. Samo rozpoznanie MIS-C jest trudne, ponieważ nie określono swoistych markerów tego zespołu, a jego przebieg może przypominać inne procesy chorobowe, w tym ostrą infekcję SARS-CoV-2, chorobę Kawasakiego lub zespół wstrząsu toksycznego (p. Postępowanie w wieloukładowym zespole zapalnym związanym z SARS-CoV-2 i nadmiernym stanie zapalnym w przebiegu COVID-19 u dzieci. Aktualne wytyczne American College of Rheumatology). Dodatkowo, realizacja masowych szczepień przeciwko COVID-19 w trakcie intensywnej transmisji wirusa SARS-CoV-2 w populacji powoduje, że niektóre przypadki MIS-C spowodowane przez zakażenie nabyte przed uzyskaniem pełnej ochrony poszczepiennej (tj. przed upływem 14 dni od zakończenia pełnego schematu podstawowego) mogą być błędnie przypisywane właśnie szczepieniu.
W czasopiśmie „The Lancet Child & Adolescent Health” opublikowano opis serii przypadków MIS-C, które zgłoszono do systemu biernego nadzoru nad niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (VAERS), systemu prowadzonego w ramach projektu Clinical Immunization Safety Assessment (CISA) oraz do krajowego systemu nadzoru nad MIS-C w USA.
W okresie od 14 grudnia 2020 roku do 31 sierpnia 2021 roku zidentyfikowano 62 przypadki podejrzenia MIS-C, które wystąpiły w dowolnym okresie po szczepieniu przeciwko COVID-19 u dzieci i nastolatków wieku 12–20 lat (wystąpienie zdarzenia niepożądanego w okresie po szczepieniu nie oznacza automatycznie, że zostało ono spowodowane przez szczepionkę – przyp. red.). Kryteria definicji przypadku określonej przez CDC spełniło 21 z nich (mediana wieku 16 lat), które uwzględniono w dalszej analizie. U 11 osób MIS-C rozpoznano po podaniu pierwszej dawki szczepionki, a u 10 po podaniu drugiej dawki. U 15 (71%) osób z MIS-C stwierdzono wykładniki wcześniejszego zakażenia SARS-CoV-2 (dodatni wynik badania w kierunku obecności przeciwciał przeciwko białku N nukleokapsydu SARS-CoV-2 lub testu amplifikacji kwasów nukleinowych [NAAT], choć w 3 przypadkach dodatni wynik NAAT otrzymano w nietypowym okresie przed rozpoznaniem, tj. 105, 191 i 239 dni). U 6 (29%) osób z MIS-C nie stwierdzono wykładników wcześniejszego zakażenia (uzyskano jedynie dodatni wynik badania w kierunku obecności przeciwciał przeciwko białku S SARS-CoV-2).
W trakcie hospitalizacji 81% pacjentów otrzymało dożylne immunoglobuliny, 76% ogólnoustrojowe glikokortykosteroidy, a 23% pacjentów podano leki immunomodulujące. Mediana czasu hospitalizacji wyniosła 6 dni (zakres: 2–21 dni). Ponad połowa (57%) chorych wymagała przyjęcia na oddział intensywnej terapii, 38% wymagała podania leków o działaniu wazopresyjnym, a u 14% pacjentów zastosowano inwazyjne wspomaganie oddychania. U wszystkich 21 pacjentów stwierdzono poprawę kliniczną i wypisano ich do domu.
Wszystkie osoby szczepione były preparatem Comirnaty (jedyna szczepionka przeciwko COVID-19 zarejestrowana w USA do stosowania u osób w wieku <18 lat – przyp. red.). Spośród 15 osób z MIS-C, u których stwierdzono wykładniki zakażenia SARS-CoV-2, 10 (66%) otrzymało 1 dawkę szczepionki przed wystąpieniem MIS-C, a 6 otrzymało 2 dawki. Mediana czasu od podania ostatniej dawki szczepionki do wystąpienia MIS-C wyniosła 8 dni (zakres: 1–30 dni) dla pierwszej dawki oraz 5 dni (zakres: 3–48) dla drugiej dawki. Natomiast spośród 6 osób z MIS-C bez wykładników wcześniejszego zakażenia SARS-CoV-2, 1 osoba otrzymała 1 dawkę szczepionki 5 dni przed wystąpieniem MIS-C, a 5 osób otrzymało 2 dawki 0–84 dni (mediana: 14 dni) przed wystąpieniem MIS-C.
W tym samym okresie w USA ≥1 dawkę szczepionki przeciwko COVID-19 otrzymało 21 335 331 osób w wieku 12–20 lat, w tym 18 030 614 otrzymało preparat Comirnaty firmy Pfizer, 2 603 078 preparat Spikevax firmy Moderna, 697 281 Ad26.COV2.S firmy Janssen/Johnson&Johnson (w przypadku 4358 osób nie ustalono preparatu, którym zrealizowano szczepienie). Na tej podstawie oszacowano, że przypadki MIS-C w okresie po szczepieniu przeciwko COVID-19 zgłaszano niezwykle rzadko, z częstością 1/1 000 000 osób w wieku 12–20 lat z wykładnikami wcześniejszego zakażenia SARS-CoV-2 lub 0,3/1 000 000 osób w wieku 12–20 lat bez wykładników zakażenia SARS-CoV-2.
Wyniki badania sugerują, że wskaźnik zgłaszalności MIS-C w okresie po szczepieniu przeciwko COVID-19 u osób bez wykładników zakażenia SARS-CoV-2 jest bardzo mały i wynosi <1/1 000 000 zaszczepionych osób w wieku 12–20 lat. Autorzy publikacji zwrócili uwagę, że u dzieci z podejrzeniem MIS-C należy wykluczyć inne możliwe przyczyny obserwowanych objawów, pomocne może być również wykonanie badania w kierunku obecności przeciwciał przeciwko białku N nukleokapsydu wirusa. Bardzo ważne jest również dalsze prowadzenie ścisłego nadzoru populacyjnego nad przypadkami MIS-C zgłaszanymi w okresie po szczepieniu przeciwko COVID-19, zwłaszcza u najmłodszych dzieci, których dotyczy większość przypadków MIS-C związanych z zakażeniem SARS-CoV-2.
