Gdy spytałem stażystę o ocenę postawy tego młodego medyka, powiedział, że jest typowa dla ich pokolenia, gdyż wychowano ich w przeświadczeniu, że jak sam sobie czegoś nie wywalczysz, to niczego nie dostaniesz za darmo. Trzeba zatem przyznać rację młodemu medykowi, że starsze pokolenia nie potrafiły odpowiednio ukształtować postaw młodzieży. Takie podejście do problemu epidemii przez młodzież medyczną to wielka porażka wszystkich instytucji wychowawczych. Cóż nam ze świetnie zdawanych testów sprawdzających ich wiedzę, skoro nie zdają egzaminu z odpowiednich postaw w okresie próby. Zawiodła, szkoła, dom i kościół, które tradycyjnie odpowiedzialne były za wychowanie. Zawiodły media, które w ostatnich dekadach przejęły znaczną część roli tradycyjnych ośrodków wychowawczych. Zawiodły również uczelnie medyczne, które skupiając się na przekazywaniu wiedzy, nie potrafią pokazać, jak ważne są właściwe postawy i czym jest odpowiedzialność za zdrowie społeczeństwa.
Pandemia sprawdza jakość naszej służby zdrowia, w tym również etyczne przygotowanie środowiska. Etyka lekarska to nie jest zbiór frazesów, ale wewnętrzne przekonanie lekarza, że tak trzeba zrobić, nawet, a raczej zwłaszcza, jeśli to jest trudne i mu się nie opłaca. Niestety etyki lekarskiej nie można nauczyć podczas kilku (!!!) godzin zajęć seminaryjnych czy wykładów, jakie obecnie oferują uczelnie medyczne podczas studiów. Zresztą z powodu skarg studentów na ich złą jakość, władze niektórych uniwersytetów redukują ich liczbę. Rozwiązaniem nie jest jednak zwiększenie liczby godzin z etyki lekarskiej do stu czy nawet do tysiąca. Jedynym sposobem jej nauczenia to niezłomna, konsekwentna, jednolita i powszechna postawa prezentowana przez wszystkich nauczycieli w kształceniu przed- i podyplomowym. Młodzież uczy się, patrząc jak wykonuje się ten zawód, a potem jest taka jacy byli lekarze, których spotkali na początku swej drogi. Można twórczo rozwijać wady lub zalety, ale zawsze u podstaw jest odbicie ich „mistrzów”.
Jestem z pewnością staroświecki, bo uważam, że etycznych postaw nie można nauczyć w jakże popularnym dziś e-learningu. Od lat twierdzę, że budujemy w Polsce koślawą medycynę, w której coraz bardziej narasta dysproporcja między wiedzą a postawą. Kwalifikujemy na studia młodzież na podstawie liczby punktów na maturze, zaliczamy egzaminy na podstawie punktów uzyskanych w testach, karierę naukową dopuszczającą do nauczania młodych budujemy na bazie punktów impact factor, więc nie dziwmy się, że pretensje społeczeństwa i skargi na lekarzy dotyczą głównie ich postaw, a nie wiedzy. Z pewnością łatwiej nauczyć faktów niż empatii, ale to nie usprawiedliwia skupienia się tylko na jednym, prostszym elemencie edukacji medycznej. Uczelnie nie radzą sobie z wychowaniem młodzieży, nie znajdują odpowiednich form przekazu, ale też nie rekrutują kadr na podstawie etycznych walorów. Uciekają w przekazywanie coraz to bardziej nowoczesnej wiedzy, by usprawiedliwić swój brak pomysłu na kształtowanie odpowiednich postaw. Tak nieodpowiedzialne działania ze strony uczelni mogą spowodować katastrofę, gdy świetnie przygotowana merytorycznie kadra medyczna nie sprosta wyzwaniom etycznym, jakie od zawsze towarzyszą medycynie. W pogoni za coraz bardziej nowoczesną techniką diagnostyczną i skuteczniejszą terapią oddalamy się od człowieczeństwa. Tak wiele już wiemy o chorobach, że zapominamy, po co są chorzy. Epidemia obnaża wszystkie braki, także te w edukacji etycznej młodych pokoleń.
