Jak cytować: Matkowska-Kocjan A.: Jak prawidłowo wykonać szczepienie i.m. przeciwko COVID-19 preparatem Comirnaty lub szczepionką mRNA Moderny. Med. Prakt., 2021; 1: 91–93
Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 firm Pfizer (Comirnaty) lub Moderna są produktami do podania domięśniowego (i.m.). Nie należy ich podawać inną drogą (np. podskórną, dożylną czy śródskórną). U osób dorosłych wstrzyknięcia i.m. wykonuje się przeważnie w mięsień naramienny (po stronie niedominującej, najczęściej lewej, co zmniejsza ryzyko wyłączenia dominującej kończyny górnej w razie odczynu poszczepiennego utrudniającego normalną aktywność). W przypadku małej masy mięśniowej w tej okolicy lub zmian chorobowych utrudniających lub uniemożliwiających wstrzyknięcie i.m. w tej okolicy, możliwe jest wykonanie szczepienia w przednio-boczną okolicę uda.
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP) szczepienie i.m. należy wykonać w opisany poniżej sposób:
Ryc. 1. Obszar w okolicy naramiennej zalecany do wykonywania szczepienia domięśniowo (i.m.) u dorosłych, młodzieży i dzieci po ukończeniu 3. roku życia – okolica położona na szerokość 2–3 palców poniżej wyrostka barkowego łopatki [p. ryc. 3.]).
- trzymając dłoń na barku szczepionej osoby, ostrożnie przytrzymaj i rozciągnij pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym okolicę, w którą będzie wykonane wstrzyknięcie (2–3 palce poniżej wyrostka barkowego łopatki; ryc. 1.)
- zdecydowanym, szybkim ruchem wbij igłę strzykawki pod kątem prostym (90°) do powierzchni skóry (ryc. 2.)
- delikatnie i jednostajnie naciskaj tłok strzykawki, jednocześnie uważaj na to, aby igła się nie przemieściła w tkankach
- po podaniu całej objętości szczepionki wyciągnij zdecydowanym ruchem igłę w linii prostopadłej do powierzchni skóry (pod tym samym kątem, pod którym została wprowadzona)
- nie pocieraj miejsca wkłucia; po wstrzyknięciu na skórę można przyłożyć czysty gazik.
Podczas szczepienia i.m. w zalecanych okolicach (naramienna, przednio-boczna uda) nie zaleca się aspiracji przed wstrzyknięciem zawartości strzykawki (dawniej niektórzy ją polecali w celu sprawdzenia, czy nie doszło do nakłucia naczyń krwionośnych). Jest ona niepotrzebna w tych okolicach, gdyż nie przebiegają w nich żadne większe naczynia krwionośne, a ponadto przedłuża zabieg zwiększając jego bolesność i zwiększając ryzyko urazu mechanicznego barku (ryc. 3.) lub złamania igły w tkankach.
Ryc. 2. Zalecane ułożenie strzykawki i igły pod kątem 90° do powierzchni skóry podczas szczepienia domięśniowego (i.m.).
Kluczowe znaczenie w skutecznym i bezpiecznym wykonaniu szczepienia i.m. ma również dobór igły o właściwej długości, zależnie od płci i masy ciała osoby szczepionej oraz okolicy anatomicznej, w której ma nastąpić wstrzyknięcie (w przypadku osób dorosłych szczepionych w okolicę naramienną – p. tab.).
| Tabela. Dobór długości igły do szczepienia domięśniowego (i.m.) w okolicę naramienną u dorosłych w zależności od masy ciała i płci | |||
|---|---|---|---|
| Kobiety | Mężczyźni | ||
| Masa ciała (kg) | Długość igły (mm) | Masa ciała (kg) | Długość igły (mm) |
| <60 | 25a | <60 | 25a |
| 60–70 | 25 | 60–70 | 25 |
| 70–90 | 25–38 | 70–118 | 25–38 |
| >90 | 38 | >118 | 38 |
| a niektórzy eksperci zalecają igłę o długości 16 mm, ale tylko jeśli skóra jest płasko rozciągnięta | |||
Uwaga! W pakietach dostarczanych przez Agencję Rezerw Materiałowych do realizacji szczepień przeciw COVID-19 znajdują się strzykawki tzw. „tuberkulinówki”, aby umożliwić precyzyjne dawkowanie względnie małej objętości szczepionki. Strzykawki te są fabrycznie zapakowane razem z połączonymi z nimi igłami o długości 16 mm (ryc. 4.). Igła o tej długości jest zbyt krótka i nie nadaje się do wykonywania wstrzyknięć i.m. u większości pacjentów dorosłych (u wszystkich osób o masie ciała >60 kg). Przed wykonaniem wstrzyknięcia igłę tę należy odłączyć i zutylizować (ryc. 5.), a do szczepienia użyć dłuższych igieł (tab.), również dostarczonych w pakiecie razem z fiolkami szczepionki.
Ryc. 3. Prawidłowe zasady wykonywania szczepienia domięśniowo (i.m.) w okolicę naramienną w celu zmniejszenia ryzyka urazu barku (SIRVA) i innych niekorzystnych następstw związanych z technicznie nieprawidłowym wykonaniem szczepienia i.m. Na podstawie projektu Adriana Poona (przedrukowano z: Bancsi A., Houle S.K.D., Grindrod K.A.: Uraz barku związany z podaniem szczepionki i inne odczyny w miejscu wkłucia. Med. Prakt. Szczep. 3/2020, s. 77–80 [tłum. za zgodą z: Bancsi A., Houle S.K.D., Grindrod K.A.: Shoulder injury related to vaccine administration and other injection site events. Canadian Family Physician, 2019; 65: 40–42)
Ryc. 4. Strzykawka „tuberkulinówka” fabrycznie zapakowana razem z połączoną z nią igłą o długości 16 mm, przeznaczoną do szczepienia śródskórnego.
Ryc. 5. Przed wykonaniem szczepienia i.m. u młodzieży i osób dorosłych igłę połączoną fabrycznie z „tuberkulinówką” należy odłączyć i odpowiednio zutylizować, a do szczepienia użyć dłuższej igły (tab.).
Piśmiennictwo:
1. Charakterystyka Produktu Leczniczego: Comirnaty, szczepionka mRNA Moderny przeciwko COVID-192. Ezeanolue E., Harriman K., Hunter P. i wsp.: General best practice guidelines for immunization (ACIP). www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/downloads/generalrecs.pdf (cyt. 06.01.2021)
3. ACIP: Vaccine administration. General best practice guidelines for immunization: best practices guidance of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/administration.html (cyt. 06.01.2021)
4. World Health Organization: Immunization in Practice – A practical guide for health staff, 2015 update. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/193412/9789241549097_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y (cyt. 06.01.2021)
5. Bancsi A., Houle S.K.D., Grindrod K.A.: Shoulder injury related to vaccine administration and other injection site events. Canadian Family Physician, 2019; 65: 40–42 (polskie tłumaczenie: p. Med. Prakt. Szczep. 3/2020, s. 77–80)
