Jak długo utrzymuje się ochrona po szczepieniu przeciwko ospie wietrznej?

09.01.2023
dr n. med. Kamila Ludwikowska
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Rodzice 3-letniej pacjentki zapytali mnie ostatnio, czy dla dziewczynki jest „bezpieczniejsze” przechorowanie ospy w wieku przedszkolnym, gdy ryzyko powikłań jest najmniejsze, czy zaszczepienie i ochrona przed ospą w dzieciństwie. Czy szczepiąc w wieku 3 lat istnieje ryzyko, że po wielu latach od szczepienia odporność zmniejszy się i w przypadku zajścia w ciążę w wieku dorosłym w razie kontaktu z chorym na ospę dziewczynka nie będzie miała 100% ochrony?

Po okresie lock-downu i nauki zdalnej obserwowaliśmy ogniska epidemii wyrównawczych ospy wietrznej u dzieci. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego–Państwowego Zakładu Higieny (NIZP–PZH) w 2021 roku w Polsce zgłoszono 57 674 przypadki zachorowań, a tylko w pierwszej połowie 2022 roku – już 106 597 przypadków. Jako jedna z najbardziej zakaźnych chorób infekcyjnych ospa wietrzna bardzo szybko rozprzestrzenia się w nieuodpornionej populacji. Według danych pochodzących sprzed pandemii (2019 r.) liczba zachorowań na ospę wietrzną u osób szczepionych była >200 razy mniejsza niż wśród niezaszczepionych, co potwierdza bardzo dobrą skuteczność tego szczepienia.

Przeświadczenie o łagodnym przebiegu ospy wietrznej u dzieci w wieku szkolnym powinno się traktować z dystansem. W Polsce w ostatnich latach średnio 0,5–0,7% dzieci chorych na ospę wietrzną wymagało hospitalizacji. Zważywszy na rozpowszechnienie choroby w populacji nieszczepionej, jest to 1/200 dzieci. Czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu są bardzo rozpowszechnione – poza chorobami przewlekłymi (w tym atopowym zapaleniem skóry [AZS]), należą do nich: zakażenie w wyniku kontaktu domowego, wiek niemowlęcy lub co najmniej nastoletni. Zarówno moment zachorowania, jak i przebieg choroby bywa nieprzewidywalny, czego niejednokrotnie jesteśmy świadkami, przyjmując do naszej kliniki dzieci z wszelkimi możliwymi powikłaniami ospy wietrznej. Szczepienie skutecznie chroni przed powikłaniami i ciężkim przebiegiem choroby oraz pozwala zyskać kontrolę nad bezpieczeństwem dziecka.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej zaliczana jest do szczepionek „żywych”, podobnie jak MMR. Szczepionki przeciwko ospie wietrznej zostały po raz pierwszy zarejestrowane w Japonii i Korei w 1988 roku, a w USA są powszechnie stosowane od 1995 roku. Mamy zatem >30 lat obserwacji z krajów, które zaczęły je stosować jako pierwsze, i >20 lat obserwacji z krajów, takich jak USA, Kanada, Australia, Niemcy i Hiszpania. Dane pochodzące z tych krajów świadczą o długotrwałym utrzymywaniu się ochrony przed zachorowaniem po zastosowaniu schematu 2-dawkowego szczepienia. Taki schemat podstawowy szczepienia gwarantuje doskonałą skuteczność. Nawet >90% osób zaszczepionych w ten sposób w ogóle nie zachoruje na ospę wietrzną, a 90–100% zaszczepionych uniknie ciężkiego przebiegu choroby i powikłań. Co ważne, w badaniach oceniających długotrwałą ochronę nie odnotowano, aby w ciągu 10 lat obserwacji ryzyko zakażenia przełamującego zwiększało się z upływem czasu. W krajach, w których od lat stosuje się powszechne szczepienia przeciwko ospie wietrznej, nie obserwowano także, aby zachorowania „przesunęły się” na późniejszy wiek. Można zatem domniemać, że szczepienie przeciwko ospie wietrznej będzie skutkowało długotrwałą ochroną analogicznie do zapewnianego wobec odry i różyczki przez szczepionki MMR.

Potrzeba kolejnych lat, aby zgromadzić dowody popierające takie stwierdzenie. Natomiast już dziś dodatkowym argumentem, uspakajającym w kontekście obaw o ewentualne „wygasanie” odporności, jest ogólna sytuacja epidemiologiczna w Polsce. Zaszczepione przeciwko ospie wietrznej dziecko na pewno będzie miało okazję „wzmocnić” swoją odporność na zachorowanie na ospę, kontaktując się z dzikim wirusem (odsetek zaszczepionej populacji jest u nas wciąż zbyt mały). Natomiast gdyby wprowadzono powszechne szczepienie przeciwko ospie wietrznej, tak jak w wymienionych powyżej krajach, młoda kobieta zaszczepiona w dzieciństwie nie miałaby się od kogo zarazić ospą wietrzną, gdyż dodatkową ochronę stanowiłaby odporność zbiorowiskowa ograniczająca istotnie liczbę zachorowań w populacji. W Australii w wyniku programu szczepień populacyjnych przeciwko ospie wietrznej istotnie zmniejszyła się (a nie zwiększyła!) liczba przypadków wrodzonej ospy wietrznej oraz ospy u noworodków.

Piśmiennictwo:

1. PZH: Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce – meldunki na lata 2017–2022
2. CDC: Varicella. (W:) Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases. The Pink Book: Course Textbook. Wyd. 13, Public Health Found, 2015
3. Wutzler P., Bonanni P., Burgess M. i wsp.: Varicella vaccination – the global experience. Expert. Rev. Vaccines, 2017; 16 (8): 833–843
4. Baxter R., Ray P., Tran T.N. i wsp.: Long-term effectiveness of varicella vaccine: a 14-year, prospective cohort study. Pediatrics, 2013; 131 (5): e1389–1396
5. Kuter B., Matthews H., Shinefield H. i wsp.: Ten year follow-up of healthy children who received one or two injections of varicella vaccine. Pediatr. Infect. Dis. J., 2004; 23: 132–137
6. Vázquez M., LaRussa P.S., Gershon A.A. i wsp.: Effectiveness over time of varicella vaccine. JAMA, 2004; 291 (7): 851–855
7. Khandaker G., Marshall H., Peadon E. i wsp.: Congenital and neonatal varicella: impact of the national varicella vaccination programme in Australia. Arch. Dis. Child., 2011; 96 (5): 453–456
8. Varela F.H., Pinto L.A., Scotta M.C.: Global impact of varicella vaccination programs. Hum. Vaccin. Immunother., 2019; 15 (3): 645–657
Zobacz także
Wybrane treści dla pacjenta
  • Celiakia u dzieci
  • Zapalenie płuc u dzieci
  • Szczepienie przeciwko ospie wietrznej
  • Infekcje dróg oddechowych u dzieci
  • Astma oskrzelowa u dzieci
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
  • Zaburzenia somatyzacyjne u dzieci i młodzieży
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Podgłośniowe zapalenie krtani (krup wirusowy)

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań