Czy dziecko zaszczepione OPV może mieć kontakt z noworodkiem?

Data utworzenia:  06.05.2013
Aktualizacja: 13.01.2015
dr med. Joanna Stryczyńska-Kazubska
Katedra Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Dziecko w wieku 6 lat zostało zaszczepione doustną szczepionką przeciwko polio (OPV). Na szczepienie zgłosiło się z babcią, która nie powiedziała, że w domu jest jeszcze młodsze rodzeństwo – noworodek. Po dwóch dniach od wykonania szczepienia rodzice dowiedzieli się, że istnieje możliwość przeniesienia wirusa szczepionkowego na młodsze dziecko, bardzo się przestraszyli i starsze dziecko zostało odizolowane od młodszego rodzeństwo. Mieszka teraz u babci i bardzo źle znosi tę sytuację. Czy:
a) w takim przypadku faktycznie konieczna jest izolacja i jak długo powinna ona trwać?
b) szczepienie OPV jest przeciwwskazane, jeżeli któryś z domowników nie jest uodporniony przeciwko polio?
c) zdarzały się przypadki transmisji wirusa szczepionkowego z osoby zaszczepionej na młodsze rodzeństwo lub innych domowników, które wywołały objawy kliniczne?

Doustna szczepionka przeciwko poliomyelitis (OPV) zawiera atenuowane wirusy, które namnażają się w przewodzie pokarmowym i są wydalane z kałem osoby zaszczepionej, najczęściej przez kilka tygodni. Mimo, że wirus szczepionkowy pozbawiony jest właściwości chorobotwórczych, czasami dochodzi do zmian genetycznych i przekształcenia genomu wirusa szczepionkowego „w kierunku” wirusa dzikiego. Prawdopodobnie to zjawisko odpowiada za bardzo rzadko opisywane porażenie wiotkie wywołane tak zmienionym wirusem szczepionkowym (Vaccine-Associated Paralytic Poliomyelitis – VAPP). VAPP może wystąpić zarówno u osoby zaszczepionej, jak i u nieuodpornionej osoby z bliskiego kontaktu, najczęściej domowego. Sytuacje takie zdarzają się niezmiernie rzadko – 1 przypadek na 2,4 miliona podanych dawek OPV, częściej po pierwszej dawce (ok. 1/750 000 dawek). Prawie 50% przypadków stanowią osoby z kontaktu.

W latach 1979–1998, a więc w okresie stosowania wyłącznie OPV, w Polsce zgłoszono 35 przypadków ostrych porażeń wiotkich związanych z podaniem OPV (VAPP), z czego aż 26 dotyczyło osób zakażonych wirusem szczepionkowym poprzez kontakt z osobą zaszczepioną.

Zatem w opisanej sytuacji starsze dziecko, zaszczepione OPV, może stać się źródłem zakażenia nieuodpornionego jeszcze noworodka.

Należy pamiętać, że wirus szczepionkowy wydalany jest z kałem osoby zaszczepionej przez kilka tygodni, a do zakażenia może dojść drogą fekalno-oralną. Z tego powodu wspólne zamieszkiwanie z osobami z zaburzeniami odporności oraz nieuodpornionymi stanowi przeciwwskazanie do podania OPV.

Jeżeli jednak już doszło do takiej sytuacji, rzeczywiście jednym z rozwiązań jest odizolowanie osoby zaszczepionej do czasu zakończenia wydalania wirusa. Trudno jednoznacznie ustalić, jak długo to będzie trwało – w warunkach szpitalnych przyjmuje się 30-dniowy okres izolacji, ale według niektórych autorów może on być dłuższy (nawet 2–3 miesiące). Uznaje się, że objawy VAPP u osoby z kontaktu mogą pojawić się między 4. a 75. dniem po podaniu OPV. Jeśli jednak sytuacja nie pozwala na odizolowanie dzieci, należy pamiętać o drodze, jaką przenoszony jest wirus. Z tego względu szczególne dbanie o zachowanie zasad higieny (zwłaszcza higieny rąk) zmniejsza ryzyko tego bardzo rzadkiego powikłania. W przypadku kontaktu domowego osoby zaszczepionej OPV z noworodkiem wydaje się to prostszym rozwiązaniem. Noworodek czy niemowlę nie ma możliwości zakażenia się wirusem szczepionkowym, jeśli nie zostanie on zakażony przez osoby starsze. Należy pamiętać, że zaostrzony rygor higieniczny musi dotyczyć wszystkich domowników, a nie tylko zaszczepionego dziecka.

Jednocześnie należy jak najszybciej rozpocząć szczepienie nieuodpornionego dziecka szczepionką zawierającą inaktywowane wirusy polio (IPV), które zabezpieczą dziecko przed ewentualnym VAPP w wyniku kontaktu ze starszym rodzeństwem zaszczepionym OPV. Preparaty te, zarówno w postaci szczepionek skojarzonych (DTPa-IPV-Hib , DTPa-IPV-Hib-HBV), jak i w postaci szczepionki nieskojarzonej, można stosować już po ukończeniu 6. tygodnia życia. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko poliomyelitis rozpoczyna się w 3.–4. miesiącu życia. Jednak w opisanej sytuacji należy zastosować indywidualny, zmodyfikowany tok i pierwszą dawkę IPV podać jak najszybciej po ukończeniu 6 tygodnia życia.

Podejmując decyzję o ewentualnej izolacji zaszczepionego dziecka warto pamiętać, że większość zakażeń wywołanych dzikim wirusem polio przebiega bezobjawowo, a tylko u około 1% dochodzi do porażeń.

Piśmiennictwo:

Piśmiennictwo: 1. Introduction of inactivated poliovirus vaccine into oral poliovirus vaccine-using countries. Wkly Epidemiol. Rec., 2003; 78: 241–252
2. Imported Vaccine-Associated Paralytic Poliomyelitis – United States, 2005. MMWR, 2006; 55: 97–99
3. Paul E. i wsp.: Transmissibility and persistence of oral polio vaccine viruses: implications for the Global Poliomyelitis Eradication Initiative. Am. J. Epidemiol., 1999; 150: 1001–1021
4. Olen M. i wsp. Vaccine-derived polioviruses and the endgame strategy for Global Polio Eradication. Ann. Rev. Microbiol., 2005; 59: 587–635
5. Magdzik W.: Choroba Heinego i Medina – porażenie dziecięce – poliomyelitis. Rozkwit i agonia choroby w dwudziestym wieku. Przegl. Epidemiol., 2002; 56: 519–530
6. Paralytic Poliomyelitis – United States, 1980–1994. MMWR, 1997; 46: 79–83
7. Charakterystyka Produktu Leczniczego Polio Sabin – oral
8. Poliomyelitis prevention in the United States. Updated recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 2000; 49: 1–22

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań