Jakie są przeciwwskazania do szczepienia przeciwko krztuścowi szczepionką całokomórkową i bezkomórkową?

Do przeciwwskazań do szczepienia przeciwko krztuścowi (jakąkolwiek szczepionką) należą ciężkie NOP po poprzedniej dawce szczepionki, przede wszystkim wstrząs anafilaktyczny lub encefalopatia w ciągu 7 dni po szczepieniu. Encefalopatia to ostre nieprawidłowości ze strony OUN objawiające się znacznymi zaburzeniami świadomości oraz drgawkami uogólnionymi lub ogniskowymi utrzymującymi się przez kilka godzin oraz brak całkowitego powrotu do zdrowia w ciągu 24 godzin u pacjenta, u którego nie wykryto innej prawdopodobnej przyczyny takich zaburzeń.

Opóźnienie szczepienia przeciwko krztuścowi do czasu wyjaśnienia przyczyny i ustalenia rozpoznania należy także rozważyć u dzieci, u których w ciągu 72 godzin po podaniu poprzedniej dawki DTPw lub DTPa wystąpiły drgawki, a także jeśli w ciągu 48 godzin po poprzedniej dawce obserwowano nieukojony płacz trwający co najmniej 3 godziny, HHE lub gorączkę >40,5°C (sytuacja wymagająca zachowania szczególnej ostrożności, dawniej tzw. przeciwwskazania względne). W tej grupie dzieci ryzyko wystąpienia NOP po podaniu kolejnej dawki jest zwiększone, a podejmując ostateczną decyzję, należy uwzględnić aktualną sytuację epidemiologiczną krztuśca i ryzyko zakażenia dziecka. Szczepienie można zlecić, jeśli ryzyko zakażenia jest duże, a z powodu młodego wieku dziecka choroba może mieć ciężki przebieg kliniczny. W takich sytuacjach należy rozważyć DTPa. Oczywiście szczepienie można kontynuować, gdy ustalono inną niż szczepionka przyczynę opisanych objawów (która nie jest przeciwwskazaniem).

Odrębny problem stanowią dzieci z przewlekłymi chorobami układu nerwowego. Szczepienie przeciwko krztuścowi jest przeciwwskazane u chorych z postępującymi zaburzeniami układu nerwowego, natomiast dzieci po przebytych drgawkach oraz cierpiące na choroby związane z dużym ryzykiem wystąpienia napadów padaczkowych należy obserwować i leczyć, odraczając szczepienie do czasu ustalenia ostatecznego rozpoznania i ustabilizowania ich stanu klinicznego (np. osiągnięcia dobrej kontroli farmakologicznej napadów). W każdym takim przypadku decyzję o wykonaniu szczepienia lub jego odroczeniu należy bardzo dokładnie przemyśleć i podjąć indywidualnie w odniesieniu do konkretnego chorego, po uwzględnieniu aktualnej sytuacji epidemiologicznej oraz porównaniu ryzyka związanego ze szczepieniem i zachorowaniem na krztusiec.

Szczepienie przeciwko krztuścowi należy odłożyć na najkrótszy okres potrzebny do ustalenia rozpoznania i/lub kontroli choroby (a nie bezterminowo!), określając prawdopodobny czas weryfikacji stanu pacjenta i podania DTPw, DTPa lub DT. W aktualnej sytuacji epidemiologicznej w Polsce można przyjąć, że szczepienie pierwotne należy wykonać do ukończenia 1. roku życia. Ryzyko błonicy jest w Polsce obecnie niewielkie, a zagrożenie tężcem jest małe u dzieci, które nie potrafią samodzielnie chodzić. Po opanowaniu umiejętności chodzenia ryzyko powstania ran, które w wyniku zabrudzenia ziemią mogą się stać wrotami zakażenia laseczką tężca, znacznie się zwiększa. W związku z tym przyjmuje się, że jeśli u dziecka zbliżającego się do końca 1. roku życia nadal nie można wykonać szczepienia przeciwko krztuścowi, należy pilnie przeprowadzić szczepienie przeciwko błonicy i tężcowi szczepionką DT.

W przypadku odroczenia szczepienia DTP należy natomiast jak najwcześniej zaproponować szczepienie dTpa rodzicom, rodzeństwu w wieku kilkunastu lat, dziadkom i opiekunom chorego dziecka (tzw. strategia kokonu), aby zmniejszyć ryzyko zakażenia.