Czy dane epidemiologiczne świadczą o nieskuteczności szczepienia przeciwko ospie?

Jak to się dzieje, że coraz więcej dzieci szczepi się przeciwko ospie wietrznej, a liczba zachorowań na ospę w Polsce pierwszy raz od 20 lat w 2014 roku przekroczyła 220 000? Czy to świadczy o nieskuteczności szczepień?

Nie, nie świadczy. Ospa wietrzna jest chorobą powszechną o bardzo dużej zakaźności. Wyniki licznych badań naukowych wskazują, że dopiero sprawnie zorganizowane i trwające co najmniej 5–10 lat programy powszechnych szczepień o dużym (ponad 80–90%) odsetku osób zaszczepionych w populacji pozwalają na skuteczne kontrolowanie tej choroby i wyraźne zmniejszenie wskaźników zapadalności. Oczekiwanie, że incydentalne szczepienia przeciwko ospie pozwolą na zmianę jej naturalnej epidemiologii, jest naiwnością, a łączenie przypadkowych faktów prowadzi do fałszywych wniosków. Tym bardziej, że w ciągu ostatnich lat w Polsce doszło także do istotnej poprawy w zakresie zgłaszania zachorowań na choroby zakaźne podlegające rejestracji.

W społeczeństwie polskim wciąż pokutuje pogląd, że lepiej ospę przechorować w dzieciństwie, niż się zaszczepić. W opinii przeciętnego rodzica ospa wietrzna generalnie ma „twarz” zawsze łagodną, a o cięższych powikłaniach wymagających hospitalizacji i późnych konsekwencjach w postaci półpaśca mało kto wie lub myśli (p. Zakażenie na życzenie – przyp. red.). Stąd odsetek osób zaszczepionych w Polsce nadal jest bardzo mały, pomimo wprowadzenia szczepień przeciwko ospie wietrznej do kategorii szczepień zalecanych (odpłatnych) w polskim Programie Szczepień Ochronnych. I nie ma znaczenia fakt, że w 2001 roku zaszczepiło się mniej niż 1000 osób, a w 2013 roku ponad 57 000 (w tym 55 284 dzieci do 19. rż.). Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że przeciętnie każdego roku w Polsce rodzi się około 400 000 dzieci. Nawet gdyby założyć najbardziej optymistyczny wariant (choć niestety niezgodny z rzeczywistością), że każdego roku szczepione są tylko dzieci z jednego rocznika, to liczba zaszczepionych stanowi niecałe 14% populacji w danym wieku. Każdego roku pozostaje więc ponad 85% populacji dziecięcej podatnej na zachorowanie (więcej niż 300 000–350 000 dzieci rocznie). Czy w tej sytuacji kogoś może dziwić fakt, że akurat w 2014 roku zachorowało ponad 220 000 osób?

Rozpoczęty w 2012 roku program szczepień bezpłatnych (obowiązkowych) dzieci do 3. roku życia uczęszczających do żłobków w najbliższym czasie nic nie zmieni w epidemiologii ospy wietrznej w Polsce. Po pierwsze, trwa zbyt krótko, aby zauważyć jego wpływ na wskaźniki zachorowalności na ospę wietrzną wśród najmłodszych dzieci. Po drugie, ponieważ z tych bezpłatnych szczepień wciąż korzysta jedynie mniejszość kohorty urodzeniowej (optymistycznie zakładając maksymalnie 14% – p. wyżej), należy wątpić, aby taki program zmienił wskaźniki zapadalności na ospę w całej populacji. Niewątpliwe korzyści odnoszą z niego wyłącznie szczepione dzieci i ich rodzice.

Lekarze i pielęgniarki powinni aktywnie promować te bezpłatne szczepienia przeciwko ospie wietrznej w populacji dzieci uczęszczających do żłobków, bo – jak widać z przytoczonych danych – jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia.