Czy asymetria ułożeniowa jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko rotawirusom? Czy neurolog słusznie odradził podanie drugiej dawki szczepionki przeciwko rotawirusom (jako że jest to szczepionka „żywa”) u niemowlęcia rehabilitowanego z powodu nieprawidłowości w sferze ruchowej (asymetria ułożeniowa)? Czym ryzykujemy, szczepiąc szczepionką „żywą” takiego pacjenta?
Nieprawidłowość w sferze ruchowej (np. asymetria ułożeniowa) nie jest rozpoznaniem neurologicznym, a jedynie objawem, który może sugerować kilka różnych przyczyn (m.in. mózgowe porażenie dziecięce – MPD), zwłaszcza w przypadku obciążającego wywiadu okołoporodowego i współistnienia innych objawów klinicznych, choć może też być wariantem rozwojowym normy. Ocena jest bardzo subiektywna i jeśli jest to objaw izolowany, to często jest wynikiem nadrozpoznawalności i nie ma żadnych przyczyn organicznych. Taki objaw sam w sobie nie stanowi przeciwwskazania do żadnych szczepień, zwłaszcza przeciwko rotawirusom (RV).
Obie dostępne w Polsce szczepionki przeciwko RV są dobrze tolerowane, nie powodują ani gorączki, ani żadnych odczynów ze strony układu nerwowego, a szczepy wirusa zawarte w szczepionce replikują się wyłącznie lokalnie w jelicie cienkim i nie przedostają się do krwi. Także MPD lub inna choroba układu nerwowego – stacjonarna lub postępująca – nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko RV. Można powiedzieć, że jest wręcz odwrotnie: z powodu częstych hospitalizacji takie dzieci są szczególnie narażone na szpitalną biegunkę rotawirusową i wymagają uodpornienia. Nie wiem, czym kierował się neurolog, wydając takie przeciwwskazanie, bo nie ma ono naukowego (nawet teoretycznego) uzasadnienia.
Przeciwwskazaniem czasowym ze strony układu nerwowego do niektórych szczepień (np. przeciwko krztuścowi) w okresie niemowlęcym jest postępująca choroba układu nerwowego (do czasu ustalenia rozpoznania i ustabilizowania się stanu chorego), ale wynika to nie ze szkodliwego działania szczepionki, ale z obaw, że naturalny przebieg choroby i nowe objawy mogą zostać opacznie zinterpretowane jako niepożądany odczyn poszczepienny (NOP). Aktualnie zalecane szczepienia i stosowane szczepionki są bezpieczne także u dzieci z chorobami układu nerwowego, a dzieci te wymagają ochrony przed chorobami zakaźnymi nawet w większym stopniu niż ich zdrowi rówieśnicy.
W podobnych sytuacjach proponuję się skontaktować telefonicznie z neurologiem i zapytać, czym się kierował, wydając takie zalecenie. Być może te obawy wynikają z braku rzetelnych informacji. Proszę wyjaśnić, że zabezpieczenie dziecka przed ciężką biegunką rotawirusową i hospitalizacją z tego powodu będzie korzystne także dla efektów rehabilitacji, bo zachorowanie może spowodować znaczne osłabienie i dłuższą przerwę w leczeniu. Nie ma naukowo uzasadnionych przesłanek, aby rezygnować z tego szczepienia u dziecka z nieprawidłowościami w sferze ruchowej lub chorobą układu nerwowego. W rozmowie może się także okazać, że mama opacznie zrozumiała opinię neurologa. Taką spokojną, empatyczną rozmowę na temat obaw przed szczepieniem i wynikających z niego korzyści dla dziecka proponuję przeprowadzić także z mamą, zwłaszcza po wyjaśnieniu wątpliwości z neurologiem.
Za kwalifikację do szczepienia ostatecznie odpowiada lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) realizujący Program Szczepień Ochronnych (PSO). Zadaniem neurologa jest ustalenie lub wykluczenie rozpoznania choroby układu nerwowego, a lekarz POZ ocenia, czy stanowi ona rzeczywiste, uzasadnione przeciwwskazanie do szczepienia (czasowe lub trwałe).
Piśmiennictwo:
1. Dennehy P.H.: An update on the safety profile of pentavalent rotavirus vaccine from the REST study. Int. J. Infect. Dis., 2006; 10 (supl. 1): S2252. Mrukowicz J.: Appendix I: Methods for the development of evidence-based recommendations for rotavirus vaccination in Europe. Appendix: Evidence tables. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2008; 46 (supl. 2): S49–S76
3. Oberle D.F., Jenke A.C., von Kries R. i wsp.: Rotavirus vaccination: a risk factor for intussusception? Bundesgesundheitsbl., 2014; 57: 234–241
4. Desai R., Cortese M.M., Meltzer M.I. i wsp.: Potential intussusception risk versus benefits of rotavirus vaccination in the United States. Pediatr. Infect. Dis. J., 2013; 32: 1–7
5. Clark A., Jit M., Andrews N. i wsp.: Evaluating the potential risks and benefits of infant rotavirusvaccination in England. Vaccine, 2014; 32: 3604–3610
6. Anderson E.J., Rupp A., Shulman S.T. i wsp.: Impact of rotavirus vaccination on hospital-acquired rotavirus gastroenteritis in children. Pediatrics, 2011; 127: e264–e270
7. Mrukowicz J., Kowalska-Duplaga K., Krobicka B. i wsp.: The epidemiology and disease burden of rotavirus gastroenteritis in Poland: prospective, sentinel surveillance at 6 pediatric hospitals. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2003; 36: 540
8. European Centre for Disease Prevention and Control: ECDC Expert opinion on rotavirus vaccination in infancy. Sztokholm, ECDC, 2017 (www.ecdc.europa.eu)
