Profilaktyka wścieklizny

Pacjent został pogryziony przez dzikie zwierzę, które po zdarzeniu uciekło. Otrzymał szczepienie w schemacie 0, 3, 7, 14, 30, 90 dni oraz swoistą immunoglobulinę. Po 6 latach ponownie został głęboko pogryziony przez dzikie zwierzę. Jaką profilaktykę zastosować w takim przypadku?

Przeprowadzona poprzednio profilaktyka poekspozycyjna wścieklizny polegająca na podaniu immunoglobuliny i szczepionki przeciwko wściekliźnie jest jednocześnie szczepieniem preekspozycyjnym wobec późniejszego narażenia. Układ immunologiczny osób z prawidłową odpornością powinien szybko i silnie odpowiedzieć na kolejne, przypominające dawki szczepionki. Z tego powodu u osób wcześniej szczepionych Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Centers for Disease Control and Prevention (CDC) oraz polski PSO na 2014 rok zalecają podanie tylko 2 dawek szczepionki w schemacie 0, 3 dni i unikanie podania swoistej immunoglobuliny, która może zaburzyć odpowiedź anamnestyczną.

Powyższe zalecenia różnią się od bardziej zachowawczego stanowiska wytwórcy dostępnej w Polsce szczepionki Verorab. Zgodnie z ChPL Verorab: „pacjentom wcześniej uodpornionym, jeśli minęło mniej niż 5 lat, podaje się 2 dawki w 0 i 3 dniu. Jeśli minęło więcej niż 5 lat lub wcześniejsze szczepienie było niekompletne, szczepionkę podaje się w 0, 3, 7, 14 i 28 dniu, w razie potrzeby również z immunoglobuliną”.

U opisanego pacjenta około 6 lat temu przeprowadzono profilaktykę poekspozycyjną wścieklizny polegającą na podaniu immunoglobuliny i aż 6 dawek szczepionki przeciwko wściekliźnie. Nie wiadomo nic na temat stanu odporności ani rodzaju użytej szczepionki. Szczepienie mogło być przeprowadzone za granicą, bo w Polsce zaleca się podanie 5 dawek. Ostatnią dawkę podano 3 miesiące po pierwszej dawce. Uważam, że jeżeli u pacjenta nie podejrzewa się zaburzeń odporności, a szczepienie przeprowadzono i udokumentowano prawidłowo, nie ma potrzeby powtarzania pełnego szczepienia, zwłaszcza że postąpimy zgodnie z zaleceniami PSO 2014.

W razie wątpliwości można określić stężenia swoistych przeciwciał przeciwko wściekliźnie. Badania takie wykonuje na przykład Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach.

Zwróćmy także uwagę, że najważniejszym wstępnym elementem zapobiegania wściekliźnie jest właściwe zaopatrzenie rany. Jeśli to możliwe, zaleca się gruntowne, dokładne umycie miejsca ekspozycji (np. rany kąsanej, zadrapania, oślinienia) wodą z mydłem. Następnie można ranę zdezynfekować środkiem na bazie spirytusu lub powidonem jodu. Postępowanie to ma istotne znaczenie – w badaniach na zwierzętach wykazano, że samo oczyszczenie rany zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia wścieklizny o 90%.