W części III. Programu Szczepień Ochronnych na 2015 rok podano: „Można się wstrzymać z rozpoczęciem szczepień ochronnych przeciw wściekliźnie do chwili potwierdzenia wścieklizny u zwierzęcia, o ile jest możliwe (…) poddanie obserwacji weterynaryjnej trwającej do 15 dni zwierzęcia podejrzanego o zakażenie, z którym osoba narażona miała styczność (psa, kota, lisa, jenota, innego drobnego ssaka).” Natomiast zgodnie z tabelą przedstawiającą zasady profilaktyki poekspozycyjnej: „15-dniowa obserwacja weterynaryjna może być stosowana wyłącznie w odniesieniu do psa i kota”. Który z tych dwóch zapisów jest wiążący?
Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na 2015 rok nie jest źródłem prawa w rozumieniu przepisów Konstytucji RP i tym samym jego stosowanie nie ma charakteru wiążącego. Jest to dokument techniczny i zawiera zgodne z aktualną wiedzą medyczną wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego dla lekarzy i pielęgniarek dotyczące właściwego sposobu przeprowadzania obowiązkowych szczepień ochronnych, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r. poz. 947, z późn. zm.). W szczególności ww. komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego nie określa sposobu i czasu prowadzenia weterynaryjnej obserwacji zwierząt podejrzanych o wściekliznę, ponieważ zgodnie z art. 17 ust. 11 ww. ustawy Główny Inspektor Sanitarny może w nim jedynie określić Program Szczepień Ochronnych na dany rok ze szczególnymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek w ramach szczepień obowiązkowych i zalecanych.
W odniesieniu do obowiązkowych szczepień ochronnych u osób narażonych na zakażenie wścieklizną w wyniku styczności (pokąsania, oślinienia) ze zwierzęciem istnieje możliwość wstrzymania się do 15 dni z przeprowadzeniem szczepienia, o ile możliwa jest obserwacja weterynaryjna pozwalająca na ocenę w tym stanu zdrowia zwierzęcia, tj. czy zwierzę to choruje na wściekliznę. Istnieje bowiem możliwość, że zwierzę chorujące na wściekliznę i wydalające ze śliną cząstki wirusa wścieklizny, mimo że jest już zakaźne dla otoczenia, to może jeszcze nie wykazywać objawów wścieklizny, tj. pobudzenia lub porażenia układu nerwowego w wyniku jego zakażenia, bądź objawy te u zwierzęcia są jeszcze skąpo wyrażone i niecharakterystyczne. Obserwację weterynaryjną prowadzi się zasadniczo wobec zwierząt domowych towarzyszących człowiekowi (psów i kotów). Możliwe jest jej prowadzenie u zwierząt hodowlanych, jak też zwierząt dzikich, o ile są one dostępne do badania (np. w wyniku ich schwytania). Należy zaznaczyć, że zwierzęta wykazujące objawy wścieklizny w chwili styczności z nimi człowieka lub u których ujawniły się objawy choroby w czasie trwania obserwacji weterynaryjnej, podlegają ubiciu i są następnie podawane badaniom pośmiertnym w celu wykrycia u nich zakażenia wirusem wścieklizny.
Okres od zachorowania zwierzęcia (w tym czasie już wydala ono wirusa wścieklizny i staje się zakaźne) do rozwinięcia się u niego typowych neurologicznych objawów wścieklizny jest krótki, zazwyczaj wynosi 1–8 dni, zależy od okoliczności, w których doszło do zakażenia zwierzęcia, a także od jego wielkości – zazwyczaj jest krótszy u drobnych ssaków. Dlatego też, o ile możliwa jest obserwacja weterynaryjna innych zwierząt niż psy lub koty, to w celu wykluczenia wścieklizny zasadne jest jej prowadzenie przez okres do 15 dni.
