Na podstawie: Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2022 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2023. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, poz. 113
Opracowały: Iwona Rywczak, Małgorzata Ściubisz
Skróty: ChPL – Charakterystyka Produktu Leczniczego, DTP – szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, DTaP – szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (bezkomórkowa), DT – stosowana u dzieci szczepionka błoniczo-tężcowa adsorbowana, DTaP-IPV-Hib – wysoce skojarzona szczepionka 5-składnikowa, DTPa-IPV-Hib-HBV – wysoce skojarzona szczepionka 6-składnikowa, DTwP – szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (całokomórkowa) , Hib – skoniugowana szczepionka przeciwko Haemophilus influenzae typu b, HPV – szczepionka przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka, IPV – inaktywowana szczepionka przeciwko poliomyelitis, MCV – skoniugowana szczepionka przeciwko meningokokom (Neisseria meningitidis), Men-B – szczepionka przeciwko meningokokom grupy B, MMR – szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, PCV – skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom (Streptococcus pneumoniae), PCV-13 –13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-20 –20-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PPSV – polisacharydowa szczepionka przeciwko pneumokokom, Td – szczepionka tężcowo-błonicza adsorbowana stosowana u młodzieży i dorosłych, Tdap – szczepionka zawierająca toksoid tężcowy, zmniejszoną dawkę toksoidu błoniczego i bezkomórkowe komponenty krztuśca
Rycina. Program szczepień ochronnych w Polsce w 2023 roku
Pobierz PDFKomentarze do PSO (ryc.)
Gruźlica (BCG)
c Śródskórnie szczepionką przeciwko gruźlicy (BCG). Szczepienie noworodków należy przeprowadzić na oddziale noworodkowym, w szczególnie uzasadnionych przypadkach należy rozważyć możliwość obserwacji dziecka. Szczepienie przeciw gruźlicy nie musi być wykonywane jednocześnie ze szczepieniem przeciw WZW typu B. Przeprowadzenie szczepienia zaleca się po dokładnej ocenie stanu dziecka, celem wykluczenia chorób, w których szczepienie przeciw gruźlicy jest przeciwwskazane. Noworodki urodzone przedwcześnie należy szczepić po osiągnięciu masy ciała >2000 g. Noworodki urodzone przez matki HIV-dodatnie muszą być kwalifikowane do szczepienia przez specjalistę chorób zakaźnych lub lekarza poradni specjalistycznej wykonującej szczepienia ochronne. U dzieci matek otrzymujących leczenie immunosupresyjne szczepienie przeciwko gruźlicy jest przeciwwskazane. U dzieci, u których w rodzinie rozpoznano złożony zespół zaburzeń odporności, szczepienie należy odroczyć do czasu wykluczenia zespołu. Należy zachować minimum 2-tygodniowy odstęp między szczepieniem BCG a terapią genową łączoną z terapią glikokortykosteroidami.
U każdego dziecka należy na podstawie dokumentacji medycznej sprawdzić przeprowadzenie szczepienia BCG, a jeżeli szczepienie to nie było przeprowadzone, zaległe szczepienie przeciwko gruźlicy należy przeprowadzić jedną dawką szczepionki BCG, jako szczepienie obowiązkowe w możliwie najkrótszym terminie, nie później, niż do ukończenia 15. roku życia (w razie wątpliwości szczepienie można wykonać po konsultacji w poradni specjalistycznej świadczącej usługi w zakresie szczepień ochronnych).
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B)
d Obowiązkowemu szczepieniu (i.m. lub s.c., zgodnie ze wskazaniami producenta szczepionki) podlegają wszystkie noworodki i niemowlęta, nieuodpornione wcześniej dzieci starsze i młodzież (szczepienia wychwytujące w możliwie najwcześniejszym terminie, nie później niż do ukończenia 19. rż., dawką dla dzieci lub dorosłych w zależności od wieku pacjenta) oraz osoby z grup ryzyka (p. pkt e). Nie przewiduje się podawania dawek przypominających zdrowym osobom, nawet jeśli stężenie przeciwciał anty-HBs zmniejszy się poniżej poziomu ochronnego (10 j.m./l).
U noworodków z urodzeniową masą ciała co najmniej 2000 g oraz pozostałych osób szczepienie podstawowe składa się z 3 dawek szczepionki podanych według schematu 0, 1, 6 miesięcy. U noworodków z urodzeniową masą ciała mniejszą niż 2000 g szczepienie przeciwko WZW typu B składa się z 4 dawek szczepionki w cyklu: 0, 1, 2, 12 miesięcy. Noworodkom pierwszą dawkę należy podać w ciągu 24 godzin po urodzeniu (optymalnie w ciągu 12 h), a drugą po upływie 4–6 tygodni (jeśli to możliwe jednocześnie ze szczepieniem przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi [DTP]). Trzecią dawkę zaleca się podać 6 miesięcy po pierwszej (przełom 6. i 7. mż.; zgodnie z zaleceniami producenta). U dzieci, u których planuje się szczepienie szczepionką wysoce skojarzoną „6 w 1” należy podać 1 dawkę szczepionki przeciwko WZW typu B w 1. dobie życia, uwzględniając narażenie na zakażenie HBV.
Niedopuszczalne jest odmawianie wykonania zabiegu medycznego związanego z naruszeniem ciągłości tkanek w przypadku braku szczepienia przeciwko WZW typu B.
e Szczepienie obowiązkowe (i.m. lub s.c., zgodnie ze wskazaniami producenta szczepionki) nieuodpornionych osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV):
1) szczepienie podstawowe według schematu wskazanego przez producenta szczepionki (nie należy szczepić osób uprzednio zaszczepionych podstawowo przeciwko WZW typu B), u osób zdrowych nie przewiduje się rutynowych dawek przypominających; szczepieniu podlegają:
- osoby narażone na zakażenie z racji wykonywanego zawodu medycznego
- uczniowie i studenci uczelni medycznych lub innych, w których prowadzone jest kształcenie na kierunkach medycznych
- osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C
- osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną HBV (domownicy oraz osoby przebywające w zakładach opiekuńczych, wychowawczych i zakładach zamkniętych)
- osoby w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz osoby dializowane
Osobom z grup ryzyka zakażenia HBV, w celu określenia odpowiedzi poszczepiennej, zaleca się ocenę stężenia swoistych przeciwciał anty-HBs w surowicy, ale nie wcześniej niż 4 tygodnie po ostatniej dawce szczepienia podstawowego (najlepiej między 4. i 6. tyg.).
f Szczepienie (i.m. lub s.c., zgodnie ze wskazaniami producenta szczepionki) zalecane nieuodpornionym:
1) osobom, które ze względu na tryb życia lub wykonywane zajęcia są narażone na zakażenia związane z uszkodzeniem ciągłości tkanek lub poprzez kontakt seksualny
2) przewlekle chorym o dużym ryzyku zakażenia HBV, nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych
3) przewlekle chorym o dużym ryzyku zakażenia: z chorobami przebiegającymi z niedoborem odporności, w tym leczonych immunosupresyjnie, chorym z cukrzycą i niewydolnością nerek
4) chorym przygotowywanym do zabiegów operacyjnych (niedopuszczalne jest jednak odmawianie wykonania zabiegu medycznego związanego z naruszeniem ciągłości tkanek w przypadku nieprzeprowadzenia szczepienia przeciwko WZW typu B)
5) dzieciom i młodzieży nieobjętym dotąd szczepieniami obowiązkowymi
6) osobom dorosłym, zwłaszcza w wieku starszym
7) osobom dotychczas nie szczepionym chorującym na nowotwory i inne choroby przewlekłe, u których planowane jest leczenie immunosupresyjne
8) kobietom dotychczas niezaszczepionym, planującym ciążę.
Rewakcynacja po szczepieniach podstawowych jest wskazana u:
- chorych z niedoborem odporności, gdy po szczepieniach podstawowych stężenie przeciwciał anty-HBs jest <10 j.m./l, zaleca się podanie kolejnych 1–3 dawek szczepionki; gdy stężenie przeciwciał jest nadal <10 j.m./l, nie wykonuje się dalszych szczepień
- chorych na nowotwory w trakcie leczenia immunosupresyjnego oraz pacjenci po przeszczepieniu narządów, zaleca się utrzymanie stężenia przeciwciał ≥100 j.m./l; kontrola przeciwciał odbywa się co 6 miesięcy, gdy stężenie zmniejsza się poniżej <100 j.m./l, należy podać podwójną dawkę szczepionki
- chorych na cukrzycę, gdy po szczepieniach podstawowych stężenie przeciwciał wynosi <10 j.m./l, zaleca się podanie 1–3 dawek szczepionki, gdy nie uzyska się ochronnego stężenia przeciwciał po podaniu 1–3 dawek szczepionki, odstępuje się od dalszych szczepień.
- osób w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz u osób dializowanych – dawki przypominające należy podawać według wskazań producenta szczepionki oraz zaleceń lekarza, jeśli stężenie przeciwciał anty HBs jest poniżej poziomu ochronnego (10 j.m./l); zaleca się badanie poziomu przeciwciał co 6–12 miesięcy.
Oznaczanie poziomu przeciwciał anty HBs u osób przewlekle chorych w ramach lekarskiego badania kwalifikacyjnego do szczepienia jest nieodpłatne dla tych osób.
Dawki przypominające należy podawać według wskazań lekarza oraz producenta. Nie jest konieczne szczepienie przypominające osób zdrowych uprzednio zaszczepionych podstawowo, pomimo stężenia przeciwciał anty-HBs poniżej poziomu ochronnego (10 j.m./l).
Błonica, tężec, krztusiec (DTP, DTaP-IPV-Hib, DTaP-IPV-Hib-HBV, Tdap, Td)
g Szczepienie wykonuje się szczepionką DTP (s.c. lub i.m. wg wskazań producenta) 3-krotnie w odstępie 6–8 tygodni (wg wskazań producenta) w 1. roku życia (szczepienie pierwotne) oraz raz w 2. roku życia (szczepienie uzupełniające). W 6. roku życia należy podać pierwszą dawkę przypominającą szczepienia w postaci szczepionki bezkomórkowej DTaP i.m. lub s.c., zgodnie ze wskazaniami producenta szczepionki (u dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciwko krztuścowi szczepienie wykonać szczepionką przeciwko błonicy i tężcowi [DT], według wskazań producenta szczepionki).
U dzieci, które ukończyły 6. rok życia, a które nie otrzymały dawki przypominającej szczepionki DTaP, można stosować szczepionki ze zmniejszoną dawką toksoidu błoniczego i bezkomórkowych komponentów krztuśca (Tdap jedynie w sytuacji wyjątkowej, przy braku dostępności szczepionki DTaP).
U dzieci, u których istnieją trwałe przeciwwskazania do szczepienia szczepionką całokomórkową przeciwko krztuścowi (DTwP) oraz u dzieci urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub z urodzeniową masą ciała <2500 g, należy zastosować szczepionkę bezkomórkową (DTaP) według wskazań producenta szczepionki (jeśli nie ma przeciwwskazań do jej użycia – przyp. red.).
W razie trwałych przeciwwskazań do szczepienia przeciwko krztuścowi (także szczepionką bezkomórkową), należy zastosować szczepionkę DT (s.c.) zamiast DTP, 2-krotnie w 1. roku życia i raz w 2. roku życia (UWAGA: ponieważ w 1. rż. trudno ustalić trwałe przeciwwskazania do szczepienia przeciwko krztuścowi, a zastosowanie DT bardzo utrudnia później realizację uodpornienia przeciwko krztuścowi, raczej nie należy postępować w ten sposób u niemowląt, zwłaszcza że ryzyko tężca i błonicy jest aktualnie w Polsce w tym wieku minimalne – przyp. red.). W takim przypadku w 2. miesiącu życia wykonuje się tylko szczepienie przeciwko WZW typu B i Haemophilus influenzae typu b (Hib), po 6–8 tygodniach podaje się pierwszą dawkę DT, a po kolejnych 6–8 tygodniach drugą (obie jednocześnie z IPV).
Alternatywnie w przypadku dostępności szczepionki skojarzonej (bezpłatnej, udostępnianej do realizacji obowiązkowego PSO – przyp. red.) w ramach szczepienia podstawowego można stosować szczepionki skojarzone DTaP-IPV-Hib lub DTaP-IPV-Hib-HBV.
Szczepieniu obowiązkowemu przeciwko błonicy (bezpłatnemu, szczepionką monowalentną [d] lub skojarzoną z toksoidem tężcowym [Td]) podlegają także osoby dorosłe narażone na zakażenie w wyniku kontaktu z chorym na błonicę, a przeciwko tężcowi – osoby zranione narażone na zachorowanie na tężec (p. Cz. II. Profilaktyka czynna i czynno-bierna tężca u osób po zranieniu).
h Druga dawka przypominająca (szczepionka Tdap ze zmniejszoną dawką toksoidu błoniczego i bezkomórkowych komponentów krztuśca; i.m. lub s.c. wg wskazań producenta). Dawki przypominające szczepionki należy podać w odstępie zalecanym przez producenta szczepionki. U dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciwko krztuścowi szczepienie wykonać szczepionką przeciwko błonicy i tężcowi (Td), według wskazań producenta szczepionki.
i Trzecia dawka przypominająca (szczepionka Td ze zmniejszoną dawką toksoidu błoniczego, i.m. lub s.c. wg wskazań producenta). Dawki przypominające należy podać w odstępie zalecanym przez producenta szczepionki (lub innej przeciwko tężcowi – przyp. red.).
j Szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentów błoniczego i krztuścowego (Tdap lub Tdap-IPV) zaleca się:
1) młodzieży w 19. roku życia – w miejsce dawki przypominającej szczepienia preparatem Td
2) dorosłym >19. roku życia (pojedyncze dawki przypominające co 10 lat zamiast dawki przypominającej Td).
Ze wskazań epidemiologicznych szczepienie Tdap zaleca się:
1) personelowi medycznemu, w szczególności mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami
2) osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie
3) kobietom w ciąży po ukończeniu 27. do 36. tygodnia ciąży
4) osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do 12. miesiąca życia.
k Osobom nieszczepionym w przeszłości lub z niepełnym szczepieniem przeciwko błonicy i tężcowi wskazane jest podanie dodatkowych dawek Td w celu zakończenia schematu podstawowego przeciwko błonicy i tężcowi – przyp. red.
Haemophilus influenza typu b (Hib)
l Szczepienia przeciwko inwazyjnemu zakażeniu Hib wykonuje się u wszystkich niemowląt i dzieci do 6. roku życia według zaleceń producenta (s.c. lub i.m.), zależnie od wieku szczepionych. Pełen cykl szczepienia niemowląt, z jednoczesnym podaniem DTP, obejmuje 3 dawki szczepienia pierwotnego, które podaje się w 1. roku życia co 6–8 tygodni, oraz 1 dawkę uzupełniającą w 16.–18. miesiącu życia (o ile producent nie zaleca innego schematu uodpornienia). Alternatywnie w przypadku dostępności szczepionki skojarzonej (bezpłatnej, udostępnianej do realizacji obowiązkowego PSO – przyp. red.) do szczepienia podstawowego można stosować szczepionki skojarzone DTaP-IPV-Hib lub DTaP-IPV-Hib-HBV.
Dzieciom szczepionym w wieku 6–12 miesięcy pierwsze 2 dawki szczepienia podstawowego należy podać w odstępie 6–8 tygodni, a trzecią dawkę szczepienia podstawowego rok po podaniu drugiej dawki. Dzieciom szczepionym po ukończeniu 1. roku życia należy podać 1 dawkę.
Jako szczepienie zalecane (niefinansowane z budżetu Ministra Zdrowia) według indywidualnych wskazań dla pacjentów z zaburzeniami odporności oraz dzieci do ukończenia 6. roku życia nieszczepionych w ramach szczepień obowiązkowych.
Ostre nagminne porażenie dziecięce
ł Szczepienie podstawowe szczepionką inaktywowaną IPV (i.m. lub s.c., wg wskazań producenta) obejmuje podanie 2 dawek w 1. roku życia (pierwsza dawka w 4. mż., druga po 6–8 tyg., wg wskazań producenta) oraz 1 (uzupełniającej) w 2. roku życia (w 16.–18. mż.). Alternatywnie w przypadku dostępności szczepionki skojarzonej (bezpłatnej, udostępnianej do realizacji obowiązkowego PSO – przyp. red.) do szczepienia podstawowego można stosować szczepionki skojarzone DTaP-IPV-Hib lub DTaP-IPV-Hib-HBV.
W 6. roku życia należy wykonać szczepienie przypominające.
m Szczepienie IPV – zalecane osobom wyjeżdżającym do rejonów endemicznego występowania poliomyelitis oraz osobom >19. roku życia nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych (liczba dawek i schemat szczepienia – według wskazań producenta szczepionki).
Pneumokoki (PCV, PPSV)
n Szczepienie przeciwko pneumokokom zaleca się:
1) dzieciom zdrowym,
2) dorosłym >50. roku życia
3) dzieciom i osobom dorosłym z przewlekłą chorobą serca, przewlekłą chorobą płuc, przewlekłą chorobą wątroby, w tym z marskością wątroby, przewlekłą chorobą nerek i zespołem nerczycowym, z cukrzycą;
4) dzieciom i osobom dorosłym z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, implantem ślimakowym;
5) dzieciom i osobom dorosłym z anatomiczną lub czynnościową asplenią: sferocytozą i innymi hemoglobinopatiami, z wrodzoną i nabytą asplenią;
6) dzieciom i osobom dorosłym z zaburzeniami odporności: wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności, zakażeniem HIV, białaczką, chorobą Hodgkina, uogólnioną chorobą nowotworową związaną z leczeniem immunosupresyjnym, w tym przewlekłą steroidoterapią i radioterapią, szpiczakiem mnogim;
7) osobom uzależnionym od alkoholu, palącym papierosy.
Szczepionka koniugowana (PCV; wg zaleceń producenta i.m. lub s.c.), w zależności od preparatu jest zalecana od 2. miesiąca życia lub 18. roku życia.
Liczba dawek i schemat szczepienia według wskazań producenta. Szczepienie rozpoczęte jednym preparatem należy kontynuować do zakończenia schematu szczepienia. Szczepionka polisacharydowa (PPSV; wg zaleceń producenta i.m. lub s.c.) jest zalecana od ukończenia 2. roku życia.
W przypadku szczepień przeciw pneumokokom u osób dorosłych z grup ryzyka oraz osób starszych:
- Szczepienia w grupach ryzyka realizowane są w schemacie 1 dawka skoniugowanej szczepionki 13-walentnej (PCV-13) oraz 1 dawka PPSV-23, w odstępie ≥8 tygodni. Alternatywnie można podać 1 dawkę skoniugowanej szczepionki 20-walentnej (PCV-20).
- Szczepienia osób w wieku ≥65 lat realizowane są w schemacie 1 dawka PCV-13 oraz 1 dawka PPSV-23, w odstępie ≥1 roku. Alternatywnie można podać 1 dawkę PCV-20.
Szczepienia dzieci z grupach ryzyka (po ukończeniu 2. rż. – przyp. red.) realizowane są w schemacie 1 dawka PCV-13 oraz 1 dawka PPSV-23, w odstępie ≥8 tygodni. U dzieci z zaburzeniami odporności kolejna dawka szczepionki polisacharydowej PPSV-23 po 5 latach
o Szczepionka PCV obowiązkowa (bezpłatna) dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 roku – szczepienie jest przeprowadzane szczepionką zakupioną przez ministra właściwego do spraw zdrowia z przeznaczeniem do realizacji PSO w tej populacji. Szczepienia przeciwko inwazyjnemu zakażeniu S. pneumoniae w populacji ogólnej jest podawane w odstępach czasu według wskazań producenta szczepionki. U dzieci nienależących do grup ryzyka obejmuje podanie 2 dawek szczepienia podstawowego (podawanych w odstępach 8-tygodniowych) w 1. roku życia oraz trzeciej dawki szczepienia podstawowego (uzupełniającej) podanej w 2. roku życia (co najmniej po upływie 6 miesięcy od drugiej dawki szczepienia podstawowego), o ile producent szczepionki nie wskazuje innego schematu uodpornienia.
U dzieci z grup ryzyka pełen schemat szczepienia powinien składać się z 3 dawek szczepienia podstawowego oraz czwartej dawki (uzupełniającej) szczepienia podstawowego, o ile producent szczepionki nie wskazuje innego schematu uodpornienia w danej grupie ryzyka i dla wieku dziecka.
Do grup ryzyka należą dzieci, które:
1) są po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego, przebiegającą z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego;
2) są zakażone HIV;
3) są po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych lub przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu ślimakowego;
4) chorują na:
a) przewlekłe choroby serca,
b) schorzenia immunologiczno-hematologiczne, w tym małopłytkowość idiopatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną,
c) asplenię wrodzoną, dysfunkcję śledziony, po splenektomii lub po leczeniu immunosupresyjnym,
d) przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy,
e) pierwotne zaburzenia odporności,
f) choroby metaboliczne, w tym cukrzycę,
g) przewlekłe choroby płuc, w tym astmę.
W przypadku dzieci urodzonych po dniu 31 grudnia 2016 roku, które nie zostały poddane szczepieniu obowiązkowemu w terminach zgodnych z kalendarzem szczepień, należy przeprowadzić szczepienie wyrównawcze.
Odra, świnka, różyczka (MMR)
p Szczepienie podstawowe szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) s.c. lub i.m. według wskazań producenta. Podawane w wywiadzie przebycie zachorowania na odrę, świnkę lub różyczkę nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia – szczepionkę można podać po ustąpieniu ostrych objawów i poprawie stanu ogólnego pacjenta.
Szczepienie podstawowe MMR należy wykonać w w 13.–15. miesiącu życia, a dawkę przypominającą MMR podać w 6. roku życia.
Dzieci, które nie otrzymały szczepienia przypominającego skojarzoną szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce w należnym terminie, należy zaszczepić dawką szczepienia przypominającego, nie później niż do ukończenia 19. roku życia. Szczepieniem przypominającym są objęci dziewczęta i chłopcy [drugą dawkę można także podać wcześniej, zgodnie z zarejestrowanym schematem producenta, ale w takim przypadku zakup szczepionki finansuje rodzic w ramach szczepień zalecanych – przyp. red.]).
Wcześniejsze szczepienie szczepionką przeciwko odrze nie jest przeciwwskazaniem do zaszczepienia szczepionką MMR. Natomiast dzieci, które wcześniej otrzymały już dwie dawki szczepionki skojarzonej MMR, nie wymagają podawania trzeciej dawki tej szczepionki.
Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia szczepieniami obowiązkowymi przeciwko odrze są objęte osoby nieszczepione lub niemające udokumentowanego szczepienia, bez względu na ich wiek, które przebywają w środowisku o małym odsetku osób zaszczepionych oraz były lub mogą być narażone na styczność z osobą chorą lub podejrzaną o zachorowanie na odrę. Grupy osób poddawanych szczepieniom ogłasza właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny – przyp. red.
q Szczepienie zalecane (MMR):
Szczepienie zaleca się osobom nieuodpornionym, nieszczepionym wcześniej, które nie chorowały na odrę, świnkę i różyczkę, w szczególności:
1) młodym kobietom, zwłaszcza pracującym w środowiskach dziecięcych (przedszkola, szkoły, szpitale, przychodnie) i młodym mężczyznom dla zapobiegania różyczce wrodzonej, szczególnie nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych;
2) uczniom i studentom szkół i uczelni medycznych lub innych szkół i uczelni prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych;
3) pracownikom ochrony zdrowia
Należy im podać dwie dawki MMR w odstępie co najmniej 4 tygodni; u osób wcześniej szczepionych przeciwko odrze lub różyczce szczepionkami monowalentnymi należy je traktować jako szczepienie przypominające.
MMR nie można podawać na 4 tygodnie przed planowaną ciążą i w okresie ciąży.
Ospa wietrzna (VZV)
Szczepienia przeciwko ospie wietrznej w ramach szczepień obowiązkowych należy przeprowadzić według dwudawkowego schematu szczepienia, niezależnie od wieku dziecka. Minimalny odstęp między kolejnymi dawkami tej szczepionki wynosi 6 tygodni. Osobom, które już wcześniej otrzymały jedna dawkę szczepionki zawierającej wirusa ospy wietrznej, można podać jedną dawkę innej szczepionki zawierającej wirusa ospy wietrznej.
r Szczepienie obowiązkowe (bezpłatne; i.m. lub s.c.) dla dzieci do ukończenia 12. roku życia z następujących grup ryzyka:
1) z upośledzeniem odporności o dużym ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, z zakażeniem HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią
2) dzieci, które nie chorowały na ospę wietrzną, z otoczenia osób z upośledzeniem odporności wymienionych powyżej (w pkt. 1.)
3) dzieci, inne niż wymienione w pkt 1. i 2., przebywające w:
- zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,
- zakładach opiekuńczo-leczniczych,
- rodzinnych domach dziecka,
- domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
- domach pomocy społecznej,
- placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
- regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych,
- interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych.
4) dzieci, inne niż wymienione w pkt 1–3 przebywające w żłobkach lub klubach dziecięcych (wg interpretacji Głównego Inspektora Sanitarnego pojęcie to dotyczy instytucji podobnych do żłobków, które funkcjonują na podstawie ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3 [np. kluby i klubiki małego dziecka, akademie juniora, itp.], nie obejmuje natomiast dzieci w przedszkolach – przyp. red.).
Szczepienie powinno być przeprowadzane według 2-dawkowego schematu szczepienia niezależnie od wieku dziecka.
W przypadku dzieci chorych przewlekle szczepienie może być przeprowadzone po konsultacji specjalistycznej, gdy pozwala na to stan kliniczny i immunologiczny pacjenta.
s Szczepienie zalecane (i.m. lub s.c., schemat szczepienia według wskazań producenta):
1) osobom, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie zostały wcześniej zaszczepione
2) uczniom i studentom szkół i uczelni medycznych lub innych szkół i uczelni prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych oraz pracownikom ochrony zdrowia
3) kobietom planującym zajście w ciążę, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie były wcześniej szczepione.
Rotawirusy (RV)
t Doustnie według schematu zalecanego przez producenta, dwie lub trzy dawki zależnie od preparatu w odstępie co najmniej 4 tygodni, począwszy od ukończenia 6. tygodnia życia. Szczepionki można stosować równocześnie z innymi szczepieniami.
Preferuje się wczesne rozpoczęcie i wczesne zakończenie schematu szczepienia, zgodnie z zaleceniami producenta i towarzystw naukowych, i podanie pierwszej dawki szczepionki doustnie po ukończeniu 6. tygodnia życia, jednak nie później niż przed ukończeniem 12. tygodnia życia. W przypadku realizowania szczepienia w schemacie 2-dawkowym zaleca się zakończenie pełnego schematu przed ukończeniem 16. tygodnia życia. W przypadku realizowania szczepienia w schemacie 3-dawkowym zaleca się zakończenie pełnego schematu przed ukończeniem 22. tygodnia życia.
Grypa
Domięśniowo lub podskórnie, według wskazań producenta (szczepionka inaktywowana – przyp. red.) lub donosowo, według wskazań producenta (szczepionka „żywa” – przyp. red.). Szczepionki są ważne tylko jeden sezon epidemiczny ze względu na cosezonowe zmiany składu według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia.
u Szczepienie drogą domięśniową (lub podskórnie, wg wskazań producenta szczepionki) zaleca się szczególnie w związku z przesłankami klinicznymi i indywidualnymi:
- osobom po transplantacji narządów;
- przewlekle chorym dzieciom (od ukończenia 6. miesiąca życia) i osobom dorosłym, szczególnie chorującym na niewydolność układu oddechowego, astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, niewydolność układu krążenia, chorobę wieńcową (zwłaszcza po przebytym zawale serca), niewydolność nerek, nawracający zespół nerczycowy, choroby wątroby, choroby metaboliczne, w tym cukrzycę, choroby neurologiczne i neurorozwojowe;
- osobom w stanach obniżonej odporności (w tym pacjentom po przeszczepie tkanek) i chorym na nowotwory układu krwiotwórczego;
- dzieciom z grup ryzyka od ukończenia 6. miesiąca życia do ukończenia 18. roku życia, szczególnie zakażonym wirusem HIV, ze schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferocytozą wrodzoną, asplenią wrodzoną, dysfunkcją śledziony, po splenektomii, z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych, leczonych przewlekle salicylanami;
- dzieciom z wadami wrodzonymi serca zwłaszcza sinicznymi, z niewydolnością serca, z nadciśnieniem płucnym;
- kobietom w ciąży lub planującym ciążę.
Szczepienie drogą domięśniową (lub podskórnie, wg wskazań producenta szczepionki) zaleca się szczególnie w związku z przesłankami epidemiologicznymi – wszystkim osobom od ukończenia 6 miesiąca życia do stosowania zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego (ChPL), w szczególności:
- zdrowym dzieciom w wieku od ukończenia 6. miesiąca życia do ukończenia 18. roku życia (ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku od ukończenia 6. do ukończenia 60. miesiąca życia);
- osobom w wieku >55 lat;
- osobom mającym bliski kontakt zawodowy lub rodzinny z dziećmi w wieku do ukończenia 6. miesiąca życia oraz z osobami w wieku podeszłym lub przewlekle chorymi (w ramach realizacji strategii kokonowej szczepień);
- uczniom i studentom szkół i uczelni medycznych lub innych szkół i uczelni prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, pracownikom ochrony zdrowia (personel medyczny, niezależnie od posiadanej specjalizacji oraz personel administracyjny), szkół, handlu, transportu, funkcjonariuszom publicznym w szczególności: policja, wojsko, straż graniczna, straż pożarna;
- pensjonariuszom domów spokojnej starości, domów pomocy społecznej oraz innych placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w szczególności przebywającym w zakładach opiekuńczo-leczniczych, placówkach pielęgnacyjno-opiekuńczych, podmiotach świadczących usługi z zakresu opieki paliatywnej, hospicyjnej, długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego.
Szczepienie drogą donosową szczepionką „żywą” (atenuowaną) zaleca się w związku z przesłankami epidemiologicznymi – dzieciom i młodzieży w wieku od 24. miesiąca życia do 18. roku życia bez przeciwwskazań wymienionych w ChPL.
Meningokoki (MCV, Men-B)
v Szczepionki przeciwko meningokokom (liczba dawek i schemat szczepienia – według wskazań producenta szczepionki):
1) skoniugowana monowalentna przeciwko meningokokom grupy C (MCV-C)
2) monowalentna przeciwko meningokokom grupy B (Men-B)
3) skoniugowana 4-walentna przeciwko meningokokom grup A, C, W-135 i Y (MCV-4)
Szczepienie zalecane:
1) niemowlętom od ukończenia 6. tygodnia życia lub 8. tygodnia życia w zależności od rodzaju szczepionki
2) dzieciom i osobom dorosłym narażonym na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej; mającym bliski kontakt z chorym lub materiałem zakaźnym (personel medyczny, pracownicy laboratoriów), przebywającym w zbiorowiskach (przedszkola, żłobki, domy dziecka, domy studenckie, internaty, koszary), osobom podejmującym zachowania sprzyjające zakażeniu (intymne kontakty z nosicielem lub osobą chorą, np. głęboki pocałunek), osobom podróżującym
3) dzieciom i osobom dorosłym z wrodzonymi niedoborami odporności, z anatomicznym i czynnościowym brakiem śledziony, zakażonym HIV, z nowotworem złośliwym, chorobą reumatyczną, przewlekłą chorobą nerek i wątroby, leczonym ekulizumabem (napadowa nocna hemoglobinuria, nietypowy zespół hemolityczno-mocznicowy), osobom leczonym immunosupresyjnie
4) dzieciom od ukończenia 2. miesiąca życia z grup ryzyka zaburzeń odporności wymienionych w części I.A. oraz szczególnie narażonym na zachorowanie nastolatkom i osobom >65. roku życia.
Ludzki wirus brodawczaka (HPV)
w Szczepienie zalecane od ukończenia 9. roku życia w celu uodpornienia przeciw chorobom wywołanym przez określone typy wirusa HPV. Dawkowanie i sposób podawania (i.m. lub s.c.) według zaleceń producenta.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A)
x Szczepienie zalecane (i.m. lub s.c.; dawkowanie, schemat i sposób podawania wg zaleceń producenta):
1) osobom wyjeżdżającym do krajów o wysokiej i pośredniej endemiczności zachorowań na WZW typu A
2) osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych nieczystości oraz przy konserwacji urządzeń służących temu celowi
3) młodzieży i dzieciom w wieku przedszkolnym oraz szkolnym, które nie chorowały na WZW typu A.
4) w zależności od sytuacji epidemiologicznej, osobom z grup ryzyka, w których obserwuje się zwiększoną liczbę zachorowań
5) pracownikom medycznym, w szczególności oddziałów zakaźnych, gastroenterologicznych, pediatrycznych
Zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze (KZM)
y Szczepienie zalecane osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, w szczególności:
1) osobom zatrudnionym przy eksploatacji lasu, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, rolnikom, młodzieży odbywającej staże i praktyki zawodowe
2) osobom szczególnie często podejmującym aktywność fizyczną poza pomieszczeniami (np. biegacze, spacerowicze, grzybiarze, właściciele psów, myśliwi, rodziny z małymi dziećmi) i innym osobom podejmującym aktywność na świeżym powietrzu, w szczególności turystom i uczestnikom obozów i kolonii
Dawkowanie, sposób podawania (i.m. lub s.c.) i schemat według wskazań producenta.
Szczepienia dzieci urodzonych przedwcześnie
1. Zaleca się szczepienie dzieci urodzonych przedwcześnie zgodnie z wiekiem chronologicznym, tj. liczonym od momentu narodzin.
2. U dzieci urodzonych przed 32. tygodniem ciąży, o ile pozwala na to ich stan kliniczny, zaleca się podanie pierwszych szczepień (BCG, WZW typu B, DTaP, IPV, Hib, PCV) w trakcie hospitalizacji.
Szczepienia poekspozycyjne
Obowiązkowe szczepienia poekspozycyjne dotyczą osób narażonych na:
1. na zakażenie wskutek styczności z chorymi na błonicę (szczepionką nieskojarzoną przeciw błonicy (d lub D) lub szczepionką skojarzoną przeciw błonicy i tężcowi (Td), liczba dawek, schemat szczepienia, droga podania według wskazań producenta)
2. zakażenie tężcem (p. Cz. II. Profilaktyka czynna i czynno-bierna tężca u osób po zranieniu)
3. zakażenie w wyniku styczności ze zwierzęciem chorym na wściekliznę lub podejrzanym o zakażenie wirusem wścieklizny
Wścieklizna
Szczepienie przeciwko wściekliźnie (przedekspozycyjne) zaleca się niektórym osobom wyjeżdżającym w rejony endemicznego występowania zachorowań na wściekliznę (odpłatność ponosi pacjent).
Szczepienie poekspozycyjne osób mających kontakt ze zwierzęciem chorym lub podejrzanym o wściekliznę – p. Cz. III. Profilaktyka czynno-bierna wścieklizny. Kwalifikację i profilaktykę prowadzą lekarze specjalistycznych poradni chorób zakaźnych, a szczepienie jest bezpłatne.
Inne szczepienia zalecane
1. Szczepienie przeciwko żółtej gorączce zaleca się osobom wyjeżdżającym w obszar uznany przez WHO za zagrożony zakażeniem wirusem żółtej gorączki (w szczególności do krajów Afryki oraz Ameryki Południowej, według wymogów przepisów obowiązujących w kraju docelowym, a także tranzytowym – przyp. red.), zgodnie z zaleceniami Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych. Dawkowanie według zaleceń producenta.
2. Szczepienie przeciwko cholerze zaleca się osobom wyjeżdżającym do rejonów zagrożonych wystąpieniem epidemii cholery – dawkowanie według zaleceń producenta.
3. Szczepienie przeciwko durowi brzusznemu zaleca się osobom wyjeżdżającym do rejonów endemicznego występowania zachorowań oraz w zależności od sytuacji epidemicznej w regionie/kraju – dawkowanie według zaleceń producenta.
