Jak zapobiegać zachorowaniom na grypę u niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia?

Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”

Szczepienie przeciwko grypie kobiet w ciąży jest jedną ze strategii zapobiegania zachorowaniom na grypę i jej powikłaniom u niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia (a zatem w okresie, kiedy nie można ich jeszcze zaszczepić przeciwko grypie). Skuteczność tej strategii potwierdzono w wielu badaniach z randomizacją (RCT) oraz obserwacyjnych (kohortowych i kliniczno-kontrolnych) i podsumowano w przeglądzie systematycznym piśmiennictwa z metaanalizą.¹

W niedawnym wydaniu czasopisma „Vaccine” opublikowano aktualizację tego przeglądu, a także rozszerzono wyszukiwania o dodatkowe punkty końcowe (chorobę grypopodobną, konieczność porady lekarskiej lub hospitalizacji, choroby układu oddechowego w późniejszym okresie życia).² Jarvis i wsp. przeszukali sześć elektronicznych baz publikacji medycznych za okres do czerwca 2018 roku (w bazie Medline za okres do października 2019 r.). Ostatecznie do przeglądu zakwalifikowano 19 badań, w tym RCT (4), wtórne analizy RCT (3), badania kohortowe (11), kliniczno-kontrolne (3) i przekrojowe (1).

Szczepienie przeciwko grypie kobiet w ciąży a grypa u niemowląt

Wpływ szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży na ryzyko zachorowania na grypę potwierdzoną laboratoryjnie u dziecka w pierwszych 6 miesiącach życia oceniono w 4 RCT oraz 6 badaniach obserwacyjnych. We wszystkich RCT wykazano, że szczepienie przeciwko grypie matki w czasie ciąży chroni niemowlęta przed zachorowaniem na grypę potwierdzoną laboratoryjnie,^3-6 a skuteczność takiej strategii wynosiła od 30% (95% CI: 5–48) do 63% (95% CI: 5–85).^4,5 W 2 RCT zaobserwowano natomiast, że efekt ochronny szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży zmniejsza się w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia dziecka. Analiza przeprowadzona przez Nunes i wsp. wykazała, że skuteczność tej strategii była największa w pierwszych 8 tygodniach życia dziecka i wynosiła 86% (95% CI: 38–98).⁷ Z kolei Tapia i wsp. odnotowali, że ochronny efekt szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży zmniejsza się z 68% (95% CI: 35–85) w 4-miesięcznym okresie obserwacji, do 33% (95% CI: 4–54) w 6-miesięcznym okresie obserwacji.⁸ Z uwagi na dużą heterogeniczność badań do metaanalizy włączono tylko 2 RCT.^3,4 Wykazano, że szczepienie przeciwko grypie matki w czasie ciąży zmniejsza ryzyko zachorowania dziecka na grypę potwierdzoną laboratoryjnie o 34% (95% CI: 15–50). Skuteczność szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży w zapobieganiu zachorowaniom na grypę potwierdzoną laboratoryjnie u ich potomstwa w pierwszych 6 miesiącach życia potwierdzono również w większości badań obserwacyjnych,^9-13 a efekt ochronny wynosił od 41% (95% CI: 7–63) do 67% (95% CI: 48–79).^11-12

Szczepienie przeciwko grypie kobiet w ciąży a choroba grypopodobna u niemowląt

W 4 RCT oceniono wpływ szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży na ryzyko zachorowania dziecka na chorobę grypopodobną w pierwszych 6 miesiącach życia.^3-6 Tylko w jednym RCT wykazano, że szczepienie matki w czasie ciąży zmniejsza ryzyko zachorowania dziecka na chorobę grypopodobną, a obserwowany efekt ochronny wynosił 29% (95% CI: 7–46).⁵ Skuteczność szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży w zapobieganiu chorobie grypopodobnej u dziecka wykazano także w 2 z 4 badań obserwacyjnych i wynosiła ona 61% (95% CI: 16–81) i 66% (95% CI: 51–76).^11,14

Szczepienie przeciwko grypie kobiet w ciąży a konieczność porady lekarskiej lub hospitalizacji z powodu grypy lub choroby grypopodobnej

Wpływ szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży na konieczność porady lekarskiej lub hospitalizacji z powodu choroby grypopodobnej u niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia oceniono w 1 RCT^3-5 oraz w 6 badaniach obserwacyjnych.^{11,13, 15-19} Zaman i wsp. wykazali, że taka strategia zmniejsza ryzyko zgłaszania się do lekarza z powodu zakażenia dróg oddechowych przebiegającego z gorączką o 42% (95% CI: 18–59).⁵ W 3 badaniach obserwacyjnych skuteczność szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży w zapobieganiu poradom lekarskim lub hospitalizacji z powodu grypy potwierdzonej laboratoryjnie u niemowląt wyniosła odpowiednio 64% (95% CI: 6–86), 83% (95% CI: 45–95) i 92% (95% CI: 62–98).^13,11,14 Shakib i wsp. wykazali również skuteczność tej strategii w zapobieganiu poradom lekarskim lub hospitalizacji z powodu choroby grypopodobnej, a obserwowany efekt ochronny wynosił 84% (95% CI: 57–94).¹¹ Regan i wsp. wykazali natomiast, że szczepienie zmniejszało ryzyko hospitalizacji z powodu zakażenia dróg oddechowych u niemowląt do 6. miesiąca życia o 25% (95% CI: 1–44), przy czym największy efekt ochronny obserwowano, gdy szczepienie wykonano u matki w III trymestrze ciąży i wynosił 33% (95% CI: 5–53).¹⁶

Szczepienie przeciwko grypie kobiet w ciąży a inne zakażenia układu oddechowego u niemowląt

Skuteczność szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży w zapobieganiu zakażeniom układu oddechowego niezależnie od etiologii u dzieci w pierwszych 6 miesiącach życia oceniono w 1 RCT oraz we wtórnej analizie danych z tego badania przeprowadzonej przez Nunes i wsp.^3,7 Podczas gdy w pierwotnym badaniu Madhi i wsp. nie wykazali ochronnego efektu szczepienia wobec zakażeń układu oddechowego niezależnie od etiologii,³ to we wtórnej analizie zaobserwowano, że szczepienie przeciwko grypie matki w czasie ciąży zmniejszało ryzyko hospitalizacji z powodu zakażenia dolnych dróg oddechowych niezależnie od etiologii u dzieci o 44% (95% CI: 1–68%).¹⁹

Szczepienie przeciwko grypie kobiet w ciąży a choroby układu oddechowego w późniejszym okresie życia

W dwóch badaniach kohortowych z retrospektywnym zbieraniem danych oceniono wpływ szczepienia przeciwko grypie matki w czasie ciąży na ryzyko zachorowania dziecka na astmę w ciągu pierwszych 5 lat życia.^21,22 Hviid A i wsp. wykazali, aby szczepienie przeciwko grypie matki w czasie ciąży nie miało wpływu na częstość astmy u ich potomstwa w późniejszym okresie życia (RR wyniosło odpowiednio: 1,50 [95% CI: 0,99–2,29] dla szczepienia w I trymestrze oraz 1,02 [95% CI: 0,89–1,16] dla szczepienia w II lub III trymestrze).²¹ Z kolei Walsh i wsp. odnotowali, że dzieci, których matki były szczepione przeciwko grypie pandemicznej w czasie ciąży, obserwowano nieznacznie większą częstość zachorowań na astmę (iloraz współczynników zapadalności - IRR: 1,05 [95% CI: 1,02–1,09]).²² Obserwacje te należy jednak zweryfikować w kolejnych badaniach.

Autorzy przeglądu wyciągnęli wniosek, że szczepienie przeciwko grypie matki w czasie ciąży zmniejsza ryzyko zachorowania na grypę potwierdzoną laboratoryjnie dziecka w pierwszych 6 miesiącach życia. Dodatkowo zaobserwowano także mniejsze ryzyko zgłaszania się do lekarza lub hospitalizacji z powodu choroby grypopodobnej. Wyniki przeglądu potwierdzają zasadność szczepienia przeciwko grypie kobiet w ciąży jako jednej ze strategii zapobiegania grypie u niemowląt do czasu, kiedy będzie można je zaszczepić przeciwko grypie.