Zakrzepica żył mózgowych lub trzewnych 8–10-krotnie częstsza po COVID-19 niż po szczepionkach

20.04.2021
Cerebral venous thrombosis: a retrospective cohort study of 513,284 confirmed COVID-19 cases and a comparison with 489,871 people receiving a COVID-19 mRNA vaccine.
Taquet M. i wsp.
https://osf.io/a9jdq/ (dostęp: 19.04.2021)

Opracowali: mgr Małgorzata Ściubisz, dr n. med. Jacek Mrukowicz

Populacyjny nadzór nad bezpieczeństwem szczepień ujawnił związek między szczepieniem przeciwko COVID-19 a występowaniem VITT, głównie pod postacią CVST. Obserwacje dotyczą wektorowej szczepionki Vaxzevria (AstraZeneca), ale w Stanach Zjednoczonych pojedyncze przypadki CVST zgłoszono również po podaniu wektorowego preparatu firmy Janssen/Johnson&Johnson (p. Szczepienie przeciwko COVID-19 preparatem Vaxzevria a ryzyko zdarzeń zakrzepowych, Zdarzenia zakrzepowe po szczepieniu preparatem firmy Janssen/Johnson&Johnson) – przyp. red.). Do EMA wpłynęły też zgłoszenia 35 prawdopodobnych przypadków CVST na 54 miliony podanych dawek szczepionki Comirnaty (Pfizer) oraz 5 prawdopodbnych (choć jeszcze niezweryfikowanych) przypadków CVST na 4 miliony dawek preparatu mRNA Moderny.1 Z kolei w ramach nadzoru nad bezpieczeństwem szczepień w Stanach Zjednoczonych do systemu VSD wpłynęły zgłoszenia 5 przypadków CVST po podaniu 2,7 milionów dawek szczepionki Comirnaty i 2,5 miliona dawek preparatu mRNA Moderny, jednak w żadnym z tych przypadków nie stwierdzono małopłytkowości towarzyszącej VITT.2

Ryzyko VITT zawsze trzeba rozpatrywać w kontekście ryzyka związanego z zachorowaniem na COVID- 19. Taki cel postawił sobie zespół naukowców z Uniwersytetu Oksfordzkiego w Wielkiej Brytanii, a wyniki autorzy ogłosili ostatnio w postaci nierecenzowanego jeszcze artykułu na platformie preprintowej tego uniwersytetu.3 Dane te należy więc interpretować ostrożnie, jako wstępne, także z uwagi na metodykę obarczoną dużym ryzykiem błędów systematycznych oraz ograniczeniem analizy do zdarzeń zakrzepowych bez rozpatrywania ich przyczyn (nie każdy przypadek CVST jest związany z VITT).

Taquet i wsp. przeprowadzili badanie kohortowe z retrospektywnym zbieraniem danych, w którym ocenili i porównali częstość występowania CVST i zakrzepicy żyły wrotnej (portal vein thrombosis – PVT) lub innych żył trzewnych w ciągu 14 dni po zachorowaniu na COVID-19 z częstością występowania tych zdarzeń po zachorowaniu na grypę i szczepieniu przeciwko COVID-19 pierwszą dawką preparatów mRNA (Comirnaty [Pfizer] lub mRNA Moderny). Wyniki porównano z ryzykiem tych zdarzeń po wektorowym preparacie Vaxzevria (AstraZeneca) w analogicznym okresie narażenia. Dane do badania uzyskano z prywatnej sieci TriNetX Analytics Network, obejmującej 54 organizacje opieki zdrowotnej (głównie w Stanach Zjednoczonych) i populację prawie 81 milionów osób (ubezpieczonych i nieubezpieczonych), która legalnie funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych, a jej bazę danych wykorzystywano już w przeszłości do kilku publikacji naukowych. W celu oszacowania ryzyka VITT po Vaxzevrii sięgnięto po zweryfikowane dane opublikowane przez EMA.

W okresie od 20 stycznia do 25 marca 2021 roku zachorowanie na COVID-19 potwierdzono u 513 284 osób (śr. wiek 46,6 lat; 54,8% kobiet), na grypę zachorowały 172 472 osoby, a 489 871 osób otrzymało szczepienie przeciwko COVID-19 preparatem mRNA Comirnaty (Pfizer) lub firmy Moderna.

W okresie 14 dni po zachorowaniu na COVID-19 u 20 osób rozpoznano CVST – ryzyko bezwzględne oszacowano na 39 przypadków/ mln osób (95% CI: 25,2–60,2) i było ono istotnie większe niż po zachorowaniu na grypę (ryzyko bezwzględne: 0 przypadków/ mln [95% CI: 0,0–22,2]; ryzyko względne: 6,73), a także >6-krotnie większe niż po szczepieniu przeciwko COVID-19 preparatem mRNA (ryzyko bezwzględne: 4,1 przypadków/mln [95% CI: 1,1–14,9]; ryzyko względne: 6,36). Ryzyko CVST po zachorowaniu na COVID-19 było również znacznie większe niż po szczepieniu preparatem Vaxzevria (ryzyko bezwzględne: 5 przypadków/mln [95% CI: 4,3–5,8]) lub ogólne ryzyko CVST wśród osób objętych analizą (ryzyko bezwzględne: 0,41 /mln) i większe niż podstawowe ryzyko CVST w populacji ogólnej Stanów Zjednoczonych (ryzyko bezwzględne: 0,53–0,77/mln).

Z kolei w ciągu 14 dni po zachorowaniu na COVID-19 u 224 osób rozpoznano PVT – ryzyko bezwzględne oszacowano na 436,4 przypadków/mln osób (95% CI: 382,9–497,4) i także było ono istotnie większe niż po zachorowaniu na grypę (ryzyko bezwzględne: 98,4 przypadków/ mln [95% CI: 61,4–157,6]; ryzyko względne: 4,43 [95% CI: 2,71–7,26]) i prawie 10-krotnie większe niż po szczepieniu przeciwko COVID-19 preparatami mRNA (ryzyko bezwzględne: 44,9 przypadków/mln [95% CI: 29,7–68]; ryzyko względne: 9,72 [95% CI: 6,27–15]). Ryzyko wystąpienia PVT po zachorowaniu na COVID-19 było również większe niż ryzyko zakrzepicy żył trzewnych po szczepieniu preparatem Vaxzevria (ryzyko bezwzględne: 1,6 przypadków/mln [95% CI: 1,2–2]) i większe niż podstawowe ryzyko PVT w całej wyjściowej populacji objętej analizą (4,1 przypadków/mln).

Wykazano również, że ryzyko CVST po zachorowaniu na COVID-19 było istotnie większe u osób z chorobami układu krążenia w wywiadzie, zwłaszcza ze zwężeniem/niedrożnością tętnic mózgowych lub krwawieniem wewnątrzczaszkowym. W porównaniu z innymi chorymi na COVID-19, u pacjentów z CVST po zachorowaniu na COVID-19 częściej obserwowano zwiększone stężenie D-dimerów, a u chorych z PVT po zachorowaniu na COVID-19 częściej występowało zmniejszenie stężenia fibrynogenu i liczby płytek krwi. Wskaźnik śmiertelności wśród pacjentów, u których w ciągu 14 dni od zachorowania na COVID-19 wystąpiła CVST, wynosił 20% (95% CI: 8–41,6), a w przypadku PVT – 18,3% (95% CI: 13,8–23,9).

Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że zachorowanie na COVID-19 zwiększa ryzyko CVST dużo bardziej niż zachorowanie na grypę lub szczepienie przeciwko COVID-19 preparatami mRNA, a wydaje się również znacznie większe niż po szczepieniu preparatem Vaxzevria (p. ryc. 2.). Wyniki przedstawionej analizy podkreślają ryzyko wystąpienia ciężkich zdarzeń zakrzepowych w wyniku zachorowania na COVID-19 i mogą pomóc ocenić bilans korzyści oraz ryzyka dla aktualnie dostępnych szczepionek przeciwko COVID-19. Autorzy zwrócili także uwagę, że CVST jest zdarzeniem zakrzepowym, które bardzo rzadko wstępuje w populacji ogólnej, dlatego potrzebne są kolejne badania w większej populacji pozwalające potwierdzić otrzymane wyniki.

(kliknij, by powiększyć)

Piśmiennictwo:

1. Cines D.B., Bussel J.B.: SARS-CoV-2 vaccine–induced immune thrombotic thrombocytopenia. N. Engl. J. Med., 2021. doi: 10.1056/NEJMe2106315
2. Shimabukuro T.: Thrombosis with thrombocytopenia syndrome (TTS) following Janssen COVID-19 vaccine. Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-04-23/03-COVID-Shimabukuro-508.pdf (dostęp: 24.04.2021)
3. Taquet M., Husain M., Geddes R.J. i wsp.: Cerebral venous thrombosis: a retrospective cohort study of 513,284 confirmed COVID-19 cases and a comparison with 489,871 people receiving a COVID-19 mRNA vaccine. https://osf.io/a9jdq/ (dostęp: 19.04.2021)
Zobacz także
Wybrane treści dla pacjenta
  • Małopłytkowość
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Zakrzepica o nietypowej lokalizacji
  • Ostre niedokrwienie kończyn dolnych
  • Małopłytkowość w czasie ciąży
  • Ostre niedokrwienie kończyny górnej
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Małopłytkowość immunologiczna

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań