Niemowlę ma ustalony termin zabiegu korekcji rozszczepu podniebienia. Chirurg w szpitalu, w którym będzie przeprowadzony zabieg, wydał zalecenie wstrzymania szczepień dziecka w okresie 6 tygodni przed datą zabiegu. Czy takie postępowanie jest uzasadnione? Czy znieczulenie lub sam zabieg mogą wpłynąć na immunogenność lub skuteczność szczepionki?
Zalecenia tego rodzaju spotyka się dość często, choć nie mają one żadnego, racjonalnego uzasadnienia.
Jedynym uzasadnieniem zachowania odpowiedniego odstępu czasowego pomiędzy szczepieniem a planowanym zabiegiem chirurgicznym jest ryzyko wystąpienia w okresie okołooperacyjnym niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP), a tym samym ryzyko nałożenia się objawów związanych z samą operacją oraz ze szczepieniem, co może powodować trudności z ustaleniem przyczyny (np. w przypadku gorączki).
Zalecenia opublikowane w Holandii w maju 2009 roku mają na celu zapobiegać właśnie takiej sytuacji. Po szczepieniu przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, Haemophilus influenzae typu b (Hib), pneumokokom lub meningokokom, NOP – zarówno ogólne (wzrost temperatury ciała, pogorszenie apetytu, rozdrażnienie, senność), jak i miejscowe (obrzęk, zaczerwienienie, ból) – występują w okresie 2 dni po szczepieniu, stąd zaleca się odczekanie tych 2 dni pomiędzy szczepieniem a zabiegiem. Natomiast szczepienie przeciwko odrze, śwince, różyczce (MMR) oraz podanie innych „żywych” szczepionek (głównie przeciwko ospie wietrznej [VZV]) wiążą się z potencjalnym ryzykiem wystąpienia wspomnianych wyżej reakcji pomiędzy 5. a 14. dniem po szczepieniu, stąd zalecenie odczekania do zabiegu chirurgicznego co najmniej 14 dni od daty szczepienia. Dłuższy okres karencji nie ma naukowego uzasadnienia.
Sam zabieg operacyjny nie wypływa na skuteczność szczepienia, nawet w razie konieczności ewentualnego przetoczenia krwi lub jej preparatów. Wyjątkiem są szczepienia przeciwko ospie wietrznej i MMR. W obu tych przypadkach należy zachować co najmniej 2-tygodniowy odstęp pomiędzy szczepieniem a podaniem preparatu zawierającego przeciwciała, co wynika z obowiązującej zasady, że przy niezachowaniu zalecanego odstępu szczepienia te należy powtórzyć (zob. Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych – cz. 1. Zalecenia amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych [ACIP]). Wyjątkiem od powyżej przytoczonych reguł postępowania jest planowe usunięcie śledziony. Anatomiczny lub czynnościowy brak śledziony wiąże się bowiem ze zwiększonym ryzykiem zakażeń bakteriami otoczkowymi. Czynną profilaktykę zakażeń Hib, pneumokokowych i meningokokowych zaleca się przeprowadzić co najmniej 2 tygodnie przed planowanym wycięciem śledziony, pomimo że nie są to szczepionki „żywe”. W tej sytuacji jest to podyktowane koniecznością uzyskania zadowalającej ochrony poszczepiennej (swoistej odporności) przed tymi zakażeniami już w momencie usunięcia śledziony.
Piśmiennictwo:1. B. Bax-Vermeiore, P. Vermeer-de Bont: Vaccinatie & Algehele Anestesie/Chirurgie. Protocol Vaccinatie Bax Vermeer Adeling Kinderanesthesiologie WKZ/UCMU. Mei 2009; http://www.nva-ska.org/files/SKA_%20Vaccinatie%20Algehele%20Anesthesie%20Chirurgie%20mei%202009%20B2.pdf (cyt. 16.12.2012)
2. C-A. Siegrist: Vaccine Immunology, w S.A. Plotkin i inni (red) Vaccine, Wydanie 5. Elsevier Oxford 2008
3. L. Pickering, C. Baker, D. Kimberlin i wsp. (red): Red Book: 2012 Report of the Committee in Infectious Diseases. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics 2012
