Po podaniu których preparatów można się spodziewać wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) w postaci drgawek gorączkowych u dzieci? W jakim czasie po szczepieniu mogą wystąpić i z jaką częstością? Czy znane są czynniki zwiększające ryzyko drgawek gorączkowych po szczepieniu?
Drgawki gorączkowe występują w przebiegu gorączki u 2–5% dzieci w wieku od 6 miesięcy (wg niektórych autorów od 3 mies.) do 5 lat. Wśród czynników ryzyka wymienia się drgawki gorączkowe w wywiadzie rodzinnym (rodzeństwo i rodzice) oraz nikotynizm matki w okresie ciąży. Nawroty drgawek gorączkowych obserwuje się u około 30% dzieci.
Ryzyko drgawek gorączkowych po szczepieniu oceniono w wielu publikacjach (p. tabela), jednak nie wszystkie te wyniki można ze sobą porównać ze względu na różne grupy wiekowe szczepionych dzieci i różne przedziały czasowe, w których to ryzyko analizowano.
| Tabela. Ocena zwiększonego ryzyka drgawek gorączkowych po szczepieniu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Szczepionka | Ryzyko drgawek bez gorączki | ||||
| 1. dzień | 0–3 dni | 4–7 dni | 8–14 dni | ||
| DTPw | tak, zwiększenie ryzyka o 6/100 000 dawek | nie | nie | nie | nie |
| DTPa | dane niejednoznaczne w wieku <6 mies.
zwiększenie ryzyka o <4/100 000 dawek >6 mies. brak danych o zwiększonym ryzyku | nie | nie | nie | nie |
| MMR | nie | nie | zwiększenie ryzyka o ok. 30/100 000 daweka | nie | |
| MMR + V | nie | nie | taka 3,5–4-krotnie zwiększenie ryzyka w porównaniu z podaniem samej MMRb | nie | |
| MMRV | nie | nie | taka 8-krotne zwiększenie ryzyka w porównaniu z podaniem samej MMRb | nie | |
| IIV-3 + PCVc | tak, zwiększenie ryzyka o 16/100 000 | nie | nie | nie | nie |
| IIV-3 + DTPa | tak, zwiększenie ryzyka o 25/100 000 | nie | nie | nie | nie |
| IIV-3 + DTPa + PCVc | tak, zwiększenie ryzyka o 30/100 000 | nie | |||
| DTPa – bezkomórkowa szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, DTPw – całokomórkowa szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, IIV-3 – 3-walentna inaktywowana szczepionka przeciwko grypie, MMR – szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, MMRV – szczepionka przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej, PCV – skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, V – szczepionka przeciwko ospie wietrznej a 5.–14. doby po szczepieniu b 7.–10. doby po szczepieniu c dane dotyczące szczepionki 13-walentnej | |||||
Wykazano, że ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych po szczepieniu jest małe i zależy od podanych szczepionek, a niekiedy także ich kombinacji.
Barlow i wsp. stwierdzili zwiększone ryzyko drgawek po podaniu pierwszorazowej dawki całokomórkowej szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTPw; łącznie podano 340 386 dawek) w dniu szczepienia (RR: 5,7 [95% CI: 1,98– 16,5]), jednak w dłuższej obserwacji (0–7. doby, 8.–14. doby, 15.–30. doby) było ono już takie samo jak w populacji nieszczepionej. Zwiększone ryzyko w 1. dobie dotyczyło tylko drgawek gorączkowych, nie stwierdzono natomiast zwiększonego ryzyka drgawek bez gorączki. Oszacowano, że podanie DTPw wiąże się z wystąpieniem dodatkowych 6 incydentów drgawek na 100 000 dawek szczepionki, w porównaniu z populacją nieszczepioną.
Zmieniając DTPw na preparat bezkomórkowy (DTPa), można istotnie zmniejszyć ryzyko NOP, w tym drgawek gorączkowych. Wielu autorów nie potwierdza zwiększonego ryzyka drgawek gorączkowych po zastosowaniu preparatu z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym. Dane pochodzące z Danii (kohorta 388 817 dzieci) wskazują na niewielkie zwiększenie ryzyka w dniu szczepienia preparatem DTPa u dzieci w wieku 3 i 5 miesięcy oraz brak takiego ryzyka w wieku 12 miesięcy. Nie stwierdzono zwiększonego ryzyka drgawek gorączkowych w kolejnych dniach oraz padaczki w 7-letniej obserwacji. Zaobserwowano ryzyko drgawek gorączkowych w dniu podania 5-składnikowej szczepionki DTPa-IPV-Hib, choć było ono małe i wynosiło <4 przypadki na 100 000 dawek. W analizie Huang i wsp., obejmującej dzieci w wieku 6–23 miesięcy, nie stwierdzono znamiennie zwiększonego ryzyka pierwszych drgawek gorączkowych po podaniu szczepionki z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym. Analizy przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie wykazały, że po zamianie szczepionki DTPw na DTPa ryzyko drgawek gorączkowych oraz hospitalizacji z ich powodu zmniejszyło się o około 70%.
W innych badaniach nie potwierdzono podwyższonego ryzyka drgawek gorączkowych po podaniu szczepionek z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym, również wysoce skojarzonych, oraz pierwszorazowych drgawek gorączkowych po szczepionkach skoniugowanych przeciwko pneumokokom (PCV).
Obecnie nie obserwuje się zwiększonego ryzyka drgawek po szczepieniu 3-walentną inaktywowaną szczepionką przeciwko grypie (IIV-3). Obserwowano natomiast nieco zwiększone ryzyko po jednoczasowym podaniu IIV-3 i PCV lub preparatu zawierającego DTPa. Największy wzrost ryzyka – o 30 przypadków/100 000 zaszczepionych dzieci – odnotowano po jednoczasowym podaniu IIV-3, PCV i DTPa w wieku 15 miesięcy. Po podaniu DTPa i IIV-3 na jednej wizycie ryzyko zwiększyło się o 25 przypadków/100 000 dzieci, a w przypadku IIV-3 i PCV (analiza dotyczyła szczepionki 13-walentnej) o 16/100 000 szczepionych.
Podobną analizę dotyczącą szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) przeprowadzili Barlow i wsp. Badaniem objęto pacjentów, którzy otrzymali łącznie 137 157 dawek MMR. Zwiększone ryzyko drgawek gorączkowych obserwowano między 8. a 14. dobą po szczepieniu (RR: 2,83 [95% CI: 1,44–5,55]). Analizę przeprowadzono w takich samych przedziałach czasowych, jak po DTPw, czyli w dobie 0, 0–7. oraz 8.–14. Podobnie jak po DTPw, nie stwierdzono zwiększonego ryzyka drgawek bez gorączki. Na podstawie uzyskanych danych oszacowano, że ryzyko drgawek gorączkowych po podaniu MMR zwiększa się o około 30 incydentów/100 000 szczepionych dzieci.
Należy podkreślić, że istotnie większe ryzyko drgawek gorączkowych występuje po szczepieniu skojarzoną szczepionką przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej (MMRV). W porównaniu z ryzykiem po jednoczasowym podaniu MMR oraz nieskojarzonej szczepionki przeciwko ospie (V), między 7. a 10. dobą po podaniu MMRV zwiększa się ono o 43 epizody/na 100 000 dawek. Obserwacje australijskie wykazały, że ryzyko drgawek gorączkowych po jednoczasowym podaniu MMR i V, w porównaniu z podaniem samej MMR, jest większe 3,5–4-krotnie, natomiast po podaniu MMRV aż 8-krotnie.
