Czy szczepienie dTpa w okresie ciąży jest bezpieczne dla ciężarnej i jej dziecka?

Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”

W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa oceniono bezpieczeństwo i skuteczność szczepienia przeciwko krztuścowi (preparatem dTpa) w okresie ciąży. Przeszukano elektroniczne bazy publikacji medycznych Medline, Embase oraz rejestr badań klinicznych (ClinicalTrials.gov) za lata 2010–2019. Prace nad przeglądem nadzorowała dr Sabine Vygen-Bonnet z Departamentu Szczepień Instytutu Kocha w Berlinie.

Ostatecznie do przeglądu zakwalifikowano 22 badania (z randomizacją, kohortowe, kliniczno-kontrolne), w tym 14 badań dotyczących bezpieczeństwa dTpa u ciężarnej i płodu (łącznie 1 400 000 ciężarnych) oraz 8 badań dotyczących skuteczności szczepienia w zapobieganiu krztuścowi u niemowląt w pierwszych 3 miesiącach życia (łącznie 855 546 par matka-niemowlę). Wiele z tych badań omawialiśmy już w serwisie „Szczepienia” (p. www.mp.pl/szczepienia/przeglad/blonicakrztusiectezec) i na łamach kwartalnika „Medycyna Praktyczna-Szczepienia”.

Bezpieczeństwo szczepienia dTpa w okresie ciąży

Wyniki przeglądu wskazują, że szczepienie dTpa w okresie ciąży nie zwiększa ryzyka urodzenia martwego dziecka^1-5 ani zgonu dziecka w okresie noworodkowym^3-4. Szczepienie przeciwko krztuścowi nie zwiększa również ryzyka porodu przedwczesnego (<37 tc.). Co więcej, w kilku badaniach zaobserwowano, że częstość porodów przedwczesnych była mniejsza u kobiet szczepionych dTpa w okresie ciąży niż u nieszczepionych.^1,2,4-11 Wyniki jednego z tych badań wskazują również, że szczepienie dTpa zgodnie z zaleceniami w 27.–36. tygodniu ciąży związane było z mniejszym ryzykiem porodu przedwczesnego niż szczepienie we wcześniejszym okresie ciąży (<27 tc.).¹¹ Szczepienie dTpa nie zwiększało także ryzyka małej (<2500 g) i bardzo małej (<1500 g) masy urodzeniowej dziecka.^2,3,9 Nie odnotowano także związku pomiędzy szczepieniem dTpa w okresie ciąży, również w I trymestrze, a występowaniem wad wrodzonych u dzieci.^{1,2,4,5,12,13} Szczepienie dTpa matki w czasie ciąży nie zwiększało ryzyka sepsy u dziecka w okresie noworodkowym. Wręcz przeciwnie, obserwowano, że sepsa występowała rzadziej u noworodków matek szczepionych dTpa w okresie ciąży.¹¹ Podobnie noworodki matek szczepionych dTpa w okresie ciąży, w porównaniu z noworodkami matek nieszczepionych, rzadziej wymagały intensywnej opieki medycznej.^2,11 Szczepienie dTpa było bezpieczne również dla samej ciężarnej, nie zwiększało ryzyka wystąpienia stanu przedrzucowakowego lub rzucawki. Co więcej, w 2 badaniach zaobserwowano, że oba te stany występowały rzadziej u ciężarnych szczepionych dTpa niż u nieszczepionych.^{3,7, 9-12} Natomiast w kilku badaniach zaobserwowano trend w kierunku nieco częstszego występowania zapalenia błon płodowych u ciężarnych szczepionych dTpa niż u nieszczepionych (ryzyko względne [RR] wynosiło od 1,04 [95% CI: 0,98–1,11] do 1,53 [95% CI: 0,80–2,90]), ale tylko w 3 badaniach szacunki były statystycznie istotne.^2,4,8-11 W 4 badaniach oceniono częstość występowania gorączki po szczepieniu Tdpa u ciężarnych. Ogółem gorączka dotyczyła 0,03–3% ciężarnych i częściej występowała u szczepionych przeciwko krztuścowi niż u nieszczepionych.^1,6,12,14 Autorzy zwracają jednak uwagę, że przyjęta definicja gorączki była różna w różnych badaniach.

Skuteczność szczepienia dTpa w okresie ciąży w zapobieganiu krztuścowi u niemowląt

W badaniach uwzględnionych w przeglądzie wykazano, że szczepienie dTpa matki w czasie ciąży zmniejsza ryzyko zachorowania na krztusiec potwierdzony laboratoryjnie u ich potomstwa o 78–93% w ciągu pierwszych 2 miesięcy życia^15-19 oraz o 69–91% w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia^15,16,20,21. Skuteczność szczepienia dTpa matki okresie ciąży w zapobieganiu krztuścowi potwierdzonemu laboratoryjnie, o cięższym przebiegu, wymagającemu hospitalizacji, w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia dziecka wyniosła 91–94%.^19,21 W jednym badaniu obserwowano mniejszą skuteczność dTpa (66%), ale jak wskazują autorzy przeglądu, w badaniu tym nie podano odsetka niemowląt, u których krztusiec potwierdzono laboratoryjnie.²² W badaniu kohortowym przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii wykazano, że szczepienie dTpa w okresie ciąży zmniejszało ryzyko zgonu związanego z krztuścem potwierdzonym laboratoryjnie o 95% w pierwszych 3 miesiącach życia dziecka.¹⁵

Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że choć u kobiet szczepionych dTpa w okresie ciąży nieco częściej rozpoznawano gorączkę i zapalenie błon płodowych, to nie stwierdzono, aby szczepienie to zwiększało ryzyko istotnych klinicznie następstw dla samej ciężarnej i jej dziecka. Szczepienie dTpa w okresie ciąży skutecznie zapobiegało zachorowaniom na krztusiec i jego powikłaniom u niemowląt w pierwszych 3 miesiącach życia, czyli do czasu, kiedy będzie można im podać pierwsze dawki szczepienia przeciwko krztuścowi. Z uwagi na ogólnie niską jakość danych, autorzy zalecają dalsze monitorowanie bezpieczeństwa dTpa u ciężarnych, w tym występowania zapalenia błon płodowych i jego następstw.