Czym kierować się przy wyborze szczepionki przeciwko HPV?

Czym kierować się przy wyborze szczepionki przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV)? Na rynku dostępne są preparaty o różnej walentności, a rodzice często pytają, która szczepionka jest optymalna dla ich dziecka.

W Polsce dostępne są 3 szczepionki przeciwko HPV, które różnią się przede wszystkim walentnością, czyli liczbą genotypów HPV uwzględnionych w ich składzie (p. tab. 1). Wybierając szczepionkę przeciwko HPV, przede wszystkim należy się kierować celami, jakie chcemy osiągnąć. Podstawowym celem tego szczepienia jest profilaktyka nowotworów związanych przyczynowo z zakażeniem HPV. U kobiet jest to rak szyjki macicy (>90% przypadków związanych jest z onkogennymi typami HPV), pochwy i sromu (do 70% przypadków związanych z HPV), u mężczyzn jest to rak prącia (do 60% przypadków związanych z HPV), a u obu płci – rak okolicy głowy i szyi (np. rak gardła, nasady języka, krtani – ok. 30% przypadków związanych z HPV) oraz odbytu (do 90% przypadków związanych z HPV). Onkogenne genotypy HPV uczestniczą w etiologii wskazanych nowotworów w różnym stopniu, ale za większość zachorowań odpowiada genotyp 16 i 18 (p. tab. 2). Dostępne dane wskazują, że w Polsce HPV typu 16 i 18 łącznie odpowiadają za >80% wszystkich przypadków raka szyjki macicy (w tym typ 16 HPV za 72,1%, a typ 18 za 10,8%), czyli za około 10% więcej niż w innych krajach (p. Komentarz do „Programy szczepień przeciwko HPV. Aktualne (2022) stanowisko WHO” – polska perspektywa – przyp. red.). Natomiast znacznie rzadziej izolowane są HPV typu 33 (5,7%), 45 (3,4%) i 31 (1,7%). Za część nowotworów związanych etiologicznie z HPV odpowiadają genotypy nieuwzględnione w żadnej szczepionce. Warto również dodać, że to rak szyjki macicy jest najczęstszym nowotworem związanym z zakażeniem HPV u kobiet – w Polsce zapadalność wynosi 19,8/100 000/rok, w przypadku mężczyzn są to nowotwory okolicy głowy i szyi – około 20/100 000/rok. Pozostałe nowotwory występują znacznie rzadziej. W przypadku raka sromu jest to 3,9/100 000/rok, raka odbytu: 1,44/100 000/rok u kobiet i 1,18/100 000/rok u mężczyzn, raka okolicy głowy i szyi – około 4/100 000/rok u kobiet, raka pochwy – 0,55/100 000/rok, a raka prącia – 2,4/100 000/rok.

Zatem każda dostępna w Polsce szczepionka bardzo dobrze spełnia najważniejszy cel, którym jest profilaktyka nowotworów. Zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz wynikami dotychczasowych badań nie można wskazać przewagi którejkolwiek szczepionki w profilaktyce raka szyjki macicy (p. Programy szczepień przeciwko HPV. Aktualne (2022) stanowisko WHO – przyp. red.). Amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) podkreśla, że ewentualne dodatkowe korzyści z większej liczby onkogennych typów wirusa ujętych w szczepionce 9-walentnej (HPV-9) mogą odnieść kobiety, natomiast dla mężczyzn ma to mniejsze znaczenie, gdyż udział tych dodatkowych typów HPV w etiologii nowotworów innych niż dróg rodnych jest jeszcze mniejszy.

Szczepionki 4-walentna (HPV-4) i HPV-9 skuteczniej chronią przed brodawkami narządów płciowych, za które najczęściej odpowiadają genotypy 6 i 11 HPV. Jeśli zatem pacjentowi zależy także na takiej ochronie, warto wybrać jeden z tych preparatów.

Nie bez znaczenia pozostaje aspekt ekonomiczny. Wiele gmin prowadzi samorządowe programy profilaktyki zakażeń HPV, zapewniając swoim mieszkańcom darmowe szczepienie (wówczas wybór preparatu zależy przede wszystkim od dostępności w lokalnym programie). Od listopada 2021 roku szczepionka 2-walentna (HPV-2) jest objęta w Polsce 50% refundacją, a zatem obecnie jest to najtańsza szczepionka dla pacjentów, którzy nie mogą skorzystać z bezpłatnych samorządowych programów szczepień przeciwko HPV.