Czy i jak szczepić przeciwko COVID-19 pacjentów onkologicznych?

Czy i jak kwalifikować do szczepienia przeciwko COVID-19 chorych leczonych z powodu nowotworów złośliwych?

Choroby nowotworowe stanowią jeden z czynników ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 i zgonu z tego powodu. Dotyczy to zarówno stanu leczenia z powodu aktywnej choroby nowotworowej, jak i pacjentów w pierwszych latach po zakończeniu terapii przeciwnowotworowej. Ryzyko zgonu w przebiegu COVID-19 u chorych na nowotwory złośliwe wynosi 10% w grupie wiekowej 40–49 lat i zwiększa się wraz z wiekiem aż do 48% u pacjentów >80. roku życia. Z tego względu pacjentów onkologicznych powinno się szczepić przeciwko COVID-19 priorytetowo.

Nie przeprowadzono dotąd badań bezpieczeństwa i skuteczności szczepienia chorych na nowotwór złośliwy lub z innym stanem związanym z immunosupresją, jednak nie ma merytorycznych przesłanek, aby sądzić, że szczepienie szczepionkami mRNA lub wektorowymi przeciwko COVID-19 mogłoby się wiązać w tej grupie pacjentów z większym niż populacyjne ryzykiem NOP. Jedyna obawa dotyczy ewentualnej zmniejszonej skuteczności w profilaktyce COVID-19. Biorąc pod uwagę ekstremalne zagrożenie dla tych pacjentów związane z zachorowaniem na COVID-19 w trakcie trwania pandemii, należy uznać, że obawa przed zmniejszoną skutecznością szczepienia nie powinna być podstawą do rezygnacji ze szczepienia lub jego zbyt długiego opóźniania.

Pacjentów w trakcie chemioterapii należy potraktować indywidualnie, biorąc pod uwagę intensywność leczenia i ich stan immunologiczny. Jeśli chory jest na przykład w fazie indukcyjnej leczenia ostrej białaczki, która wymaga stosowania cytostatyków w bardzo dużych dawkach, a w morfologii krwi przewlekle występuje znaczna leukopenia i limfopenia, to prawdopodobnie nie odpowie on satysfakcjonująco na szczepienie i należy u niego rozważyć opóźnienie szczepienia do czasu poprawy morfologii krwi. Jeśli jednak jest to późniejsza faza leczenia nowotworu układu krwiotwórczego lub chemioterapia, albo radioterapia z powodu nowotworu litego, która zazwyczaj wiąże się z mniejszą supresją układu immunologicznego, należy rozważyć możliwość szczepienia pomiędzy cyklami chemio- lub radioterapii. Pomocna może się okazać konsultacja z onkologiem, który najlepiej może ocenić, czy stosowane u pacjenta leczenie wyklucza możliwość uzyskania zadowalającej odpowiedzi na szczepienie, czy jednak jest szansa na to, że odpowie na nie satysfakcjonująco. Jeśli zatem pacjent przedstawia zaświadczenie od onkologa, że może być szczepiony przeciwko COVID-19, to lekarz tym bardziej powinien go do szczepienia zakwalifikować (jeśli nie ma uznanych przeciwwskazań). Należy jednak poinformować pacjenta, że skuteczność szczepienia może być zmniejszona i powinien nadal stosować wszelkie zasady profilaktyki zakażenia SARS-CoV-2, jak dotychczas, a także nakłonić swoich najbliższych do zaszczepienia się, gdy tylko będą mieli taką możliwość (tzw. strategia kokonu).

Należy pamiętać, że u pacjentów onkologicznych stosuje się niektóre szczepienia (przeciwko grypie, WZW typu B, pneumokokom) nawet w trakcie intensywnego leczenia onkologicznego na zasadzie: „lepiej zaszczepić, licząc na jakąkolwiek odpowiedź poszczepienną, niż zostawić pacjenta bez możliwości ochrony przed zagrażającym życiu zakażeniem”. W taki sposób należy podchodzić również do szczepienia przeciwko SARS-CoV-2.

Na razie nie ma zaleceń, aby u pacjentów szczepionych przeciwko COVID-19 w trakcie leczenia z powodu nowotworu układu krwiotwórczego powtarzać szczepienie po zakończeniu leczenia immunosupresyjnego.