Czy „żywa” szczepionka przeciwko grypie jest nowym, niedawno zarejestrowanym preparatem?

Skróty: FFU – cząsteczki powodujące fluorescencję, LAIV-4 – donosowa, 4-walentna, atenuowana szczepionka przeciwko grypie, WHO – Światowa Organizacja Zdrowia

Czy 4-walentna, atenuowana szczepionka przeciwko grypie jest zupełnie nowym preparatem?

4-walentna, atenuowana („żywa”) szczepionka przeciwko grypie do podawania donosowo (LAIV-4) jest nowością na polskim rynku (nazwa handlowa dostępnego u nas preparatu: Fluenz Tetra – przyp. red.). Na świecie jest dostępna od kilku lat, a doświadczenie ze stosowaniem „żywych”, podawanych donosowo szczepionek przeciwko grypie sięga kilkudziesięciu lat. Pierwszą tego typu szczepionkę opracowano w latach 50. XX wieku. Aktualnie dostępne szczepionki donosowe, zawierające po 2 antygeny wirusów grypy typu A oraz B, wprowadzono jako rozwinięcie szczepionek 3-walentnych, które powszechnie stosowano w Stanach Zjednoczonych od 1978 roku. Szczepionki 3-walentne zawierały 2 szczepy wirusów grypy A oraz 1 rodzaj wirusa grypy typu B: linii genetycznej Victoria albo Yamagata. Ze względu na współwystępowanie obu linii genetycznych wirusów grypy typu B, w 2013 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała, że pojawiła się potrzeba stałego poszerzenia szczepionki 3-walentnej o drugą linię genetyczną wirusa grypy typu B. W tym samym roku w Stanach Zjednoczonych pojawiła się LAIV-4. W Europie nastąpiło to rok później, a w Polsce taki preparat jest dostępny od sezonu epidemicznego grypy 2019/2020. Biorąc pod uwagę powszechne stosowanie LAIV-4 w Wielkiej Brytanii (szczepienie bezpłatne dla dzieci), w ciągu kilku lat zdobyto duże doświadczenie w tej kwestii.

Koncepcja leżąca u podstaw „żywych”, zawierających osłabione (pozbawione zjadliwości, czyli atenuowane) wirusy grypy polega na zastosowaniu szczepów, które namnażają się jedynie w chłodniejszych, górnych drogach oddechowych, co wystarcza do wywołania ochronnej odpowiedzi immunologicznej. Ich replikacja jest natomiast ograniczona w wyższej temperaturze, zatem nie jest efektywna w cieplejszych, dolnych drogach oddechowych. Atenuowane szczepy wirusa grypy są wielokrotnie pasażowane w temperaturze około 25°C (cold-adapted), co ogranicza ich replikację do nabłonka błony śluzowej nosa. Wirusy szczepionkowe A/Ann Arbor/6/60 (H2N2) (A/ AA ca) i B/ Ann Arbor/1/66 (B/AA ca) zostały opracowane w latach 50. XX wieku na Uniwersytecie Michigan w Stanach Zjednoczonych. W ich genomie zidentyfikowano zmiany sekwencji nukleotydowej we wszystkich ośmiu genach szczepu A/AA ca. Każdego roku za pomocą technologii inżynierii genetycznej (za pomocą plazmidów) do wirusów tych wprowadza się geny aktualnie krążących szczepów, uzyskując w ten sposób reasortanty szczepionkowe. Szczepionka Fluenz Tetra opracowana na sezon epidemiczny grypy 2019/2020 ma skład zgodny z zalecaniami WHO oraz decyzjami Unii Europejskiej i w 1 dawce równej 0,2 ml zawiera reasortant wirusa grypy następujących czterech szczepów spokrewnionych ze szczepami:

1. A/Brisbane/02/2018 (H1N1)pdm09 (A/Switzerland/3330/2017, MEDI 307 134) 10^{7,0 ± 0,5} FFU*
2. A/Kansas/14/2017 (H3N2) (A/Kansas/14/2017, MEDI 308 763) 10^{7,0 ± 0,5} FFU
3. B/Colorado/06/2017 (B/Colorado/06/2017, MEDI 293 454) 10^{7,0 ± 0,5} FFU
4. B/Phuket/3073/2013(B/Phuket/3073/2013, MEDI 254 977) 10^{7,0 ± 0,5} FFU.

Ponadto szczepionka zawiera substancje pomocnicze lub pozostałości, w tym resztki białek jaja kurzego (BJK) i gentamycynę. Maksymalna ilość owoalbuminy wynosi <0,024 µg/0,2 ml (0,12 µg/ml).