Jaka jest skuteczność dostępnych szczepionek przeciwko COVID-19?

24.05.2021
dr n. med. Jacek Mrukowicz
Polski Instytut Evidence Based Medicine w Krakowie, Redaktor naczelny "Medycyny Praktycznej Szczepienia"

Jaka jest skuteczność dostępnych w UE szczepionek mRNA i wektorowych przeciwko COVID-19? Jak długo utrzymuje się ochrona po szczepieniu?

Wyniki przedrejestracyjnych RCT wykazały, że obie szczepionki mRNA mają bardzo dużą i podobną skuteczność w profilaktyce zachorowań na objawową COVID-19. Dwudawkowy schemat szczepienia zmniejszył ryzyko zachorowania w okresie 2–3 miesięcy o >80–90%.1,2 Skuteczność wobec COVID-19 o ciężkim przebiegu wymagającym hospitalizacji wynosiła w tym okresie 89– 100%, co potwierdziły wyniki kilku badań obserwacyjnych.3 Ochrona pojawia się już 10–14 dni po pierwszej dawce, ale jest mniejsza niż po kompletnym zalecanym schemacie szczepienia, a dotychczas nie opublikowano danych z RCT umożliwiających ocenę skuteczności 1 dawki w okresie dłuższym niż odstęp między pierwszą a drugą dawką (ok. 1 mies.).1,2 Wyniki dużego brytyjskiego badania kohortowego sugerują, że w ciągu około 2 miesięcy 1 dawka szczepionki Comirnaty zmniejszyła ryzyko hospitalizacji z powodu COVID-19 o 85% (95% CI: 76–91%).4

Badania kliniczne III fazy nad oceną długotrwałej skuteczności nadal trwają i mają się zakończyć w połowie 2022 roku (po 2-letniej obserwacji). Na podstawie analizy dynamiki zmian stężenia swoistych przeciwciał po szczepieniu preparatem mRNA oraz mechanizmu działania tych szczepionek (silna stymulacja odporności komórkowej i komórek pamięci immunologicznej) można przypuszczać, że efekt ochronny będzie się utrzymywał dłuższy czas.5 Po 4 miesiącach od pierwszej dawki szczepionki (3 mies. po drugiej dawce) stężenie swoistych przeciwciał przeciwko białku S kolca SARS-CoV-2 w surowicy było większe niż stwierdzane u ozdrowieńców.5 Jaka rzeczywiście będzie trwałość ochrony poszczepiennej pokażą jednak dopiero dalsze obserwacje kliniczne.

Szczepionka wektorowa Vaxzevria (AstraZeneca) w standardowym, zarejestrowanym schemacie dawkowania (2 pełne dawki) charakteryzuje się skutecznością około 60–70% w profilaktyce zachorowań na objawową COVID-19 w ciągu średnio 3 miesięcy obserwacji (ocena długofalowej ochrony będzie trwała do grudnia 2021 r. [1,5 roku obserwacji]).6 Na podstawie wstępnych danych wydaje się, że skuteczność wobec COVID-19 wymagającej hospitalizacji i o ciężkim przebiegu jest większa i wynosi 90–100%. Wstępna analiza osób zaszczepionych 1 standardową dawką szczepionki wykazała względnie wysoki poziom ochrony przed hospitalizacją do czasu podania drugiej dawki (4–12 tyg.), a skuteczność wobec objawowych zachorowań na COVID-19 wyniosła 73% (95% CI: 48,8–85,8%).

Opublikowane później wyniki analizy uzupełniającej tego RCT sugerują, że w profilaktyce objawowej COVID-19 (2 standardowe dawki) skuteczność 1 dawki szczepionki Vaxzevria w ciągu pierwszych 90 dni wynosiła 76% (95% CI: 59–86), a skuteczność pełnego schematu po drugiej dawce była większa, gdy odstęp między dawkami wynosił około 12 tygodni (81,3% [95% CI: 60–91]) niż <6 tygodni (55% [95% CI: 33–70]).7

Wyniki opublikowanego pod koniec kwietnia br. dużego RCT 1-dawkowej szczepionki wektorowej Ad26.COV2.S (Janssen/Johnson&Johnson) wykazały, że od 14. dnia po szczepieniu w ciągu średnio 2 miesięcy obserwacji zmniejszyła ona ryzyko zachorowania na objawową COVID-19 o 67% (95% CI: 59,1–73,4%), a ryzyko ciężkiej i krytycznie cieżkiej COVID-19 o 76,3% (95% CI: 57,9–87,5%).8 Skuteczność tej szczepionki w profilaktyce hospitalizacji i zgonów związanych z COVID-19 po miesiącu od szczepienia jest także bardzo duża (100%; 95% CI: 74,3–100%)), a to właśnie profilaktyka tych zdarzeń jest głównym celem szczepień przeciwko COVID-19 – wśród zaszczepionych nie stwierdzono żadnego zgonu z powodu COVID-19, a w grupie kontrolnej odnotowano 5 takich przypadków.

Podsumowując, z analizy wyników badań III fazy 4 omówionych powyżej szczepionek wynika, że wszystkie mają podobną i dużą skuteczność wobec ciężkich, wymagających hospitalizacji lub krytycznie ciężkich (potencjalnie skutkujących zgonem) zachorowań na COVID-19 (zakresy 95% CI się nakładają). Preparatów nie porównano pod względem skuteczności bezpośrednio w jednym RCT, a badania każdego z nich prowadzono w różnym czasie i w różnych krajach, w których dominowały wówczas inne warianty wirusa, dlatego pośrednie porównywanie tych wyników jest obarczone dużym ryzykiem błędu.

Piśmiennictwo:

1. Polack F.P., Thomas S.J., Kitchin N, i wsp.: Safety and efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 vaccine. N. Engl. J. Med., 2020; 383: 2603–2615
2. Jackson L.A., Anderson E.J., Rouphael N.G. i wsp.: An mRNA vaccine against SARS-CoV-2 – preliminary report. N. Engl. J. Med., 2020; 383: 1920–1931
3. Mrukowicz J., Ściubisz M., Matkowska-Kocjan A.: Szczepienia przeciwko COVID-19. Kompendium praktyka w pytaniach i odpowiedziach – cz. 3. Med. Prakt. Pediatr., 2021, 2: 127–133
4. Vasileiou E., Simpson R.C., Robertson C. i wsp.: Effectiveness of first dose of COVID-19 vaccines against hospital admissions in Scotland: national prospective cohort study of 5.4 million people. SSRN, 2021; http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3789264
5. Widge A.T., Rouphael N.G., Jackson L.A. i wsp.: Durability of responses after SARS-CoV-2 mRNA-1273 vaccination. N. Engl. J. Med., 2020; DOI: 10.1056/NEJMc2 032 195
6. Voysey M., Clemens S.A.C., Madhi S.A. i wsp.: Safety and efficacy of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine (AZD1222) against SARS-CoV-2: an interim analysis of four randomised controlled trials in Brazil, South Africa, and the UK. Lancet 2020; published online Dec 8. https:// doi.org/10.1016/S0140-6736(20)32 661–1
7. Voysey M., Clemens S.A.C., Madhi S.A. i wsp.: Single dose administration, and the influence of the timing of the booster dose on immunogenicity and efficacy of ChAdOx1 nCoV-19 (AZD1222) vaccine. Lancet 2021; 397: 881–891; https://doi.org/10.1016/ S0140-6736(21)00432–3 (dostęp: 9.03.2021)
8. Sadoff J., Gray G., Vandebosch A. i wsp.: Safety and Efficacy of Single-Dose Ad26. COV2.S vaccine against COVID-19. N. Engl. J. Med. 2021. doi: 10.1056/NEJMoa2101544 (dostęp: 29.04.2021)
Zobacz także
Wybrane treści dla pacjenta
  • Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b (Hib)
  • Szczepienia przed wyjazdem na Karaiby (Wyspy Karaibskie)
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
  • Szczepienie przeciwko środkowoeuropejskiemu odkleszczowemu zapaleniu mózgu
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań