Tak, nie tylko można, ale wydaje się, że powinno się je szczepić, co wynika bezpośrednio z bilansu możliwych korzyści i ryzyka. Aby przybliżyć jego oszacowanie, warto odpowiedzieć sobie na 2 podstawowe pytania: (1) czy szczepienie dzieci przeciwko COVID-19 po przebyciu MIS-C (inaczej pediatryczny wieloukładowy zespół zapalny związany z zakażeniem SARS-CoV-2 [PIMS]) jest bezpieczne i skuteczne oraz (2) czy dzieci po przechorowaniu MIS-C są realnie zagrożone ponownym zachorowaniem na COVID-19 i rozwojem powikłań.
MIS-C jest powikłaniem COVID-19 wynikającym z dysregulacji immunologicznej w następstwie zakażenia SARS-CoV-2. Skutkiem jest intensywny stan zapalny zajmujący wiele narządów, co objawia się gorączką, dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, skóry, błon śluzowych oraz uszkodzeniem mięśnia sercowego z możliwą ostrą niewydolnością serca. Podejrzenie MIS-C jest wskazaniem do hospitalizacji ze względu na ciężki przebieg choroby i ryzyko zgonu. Leczenie MIS-C polega na terapii immunosupresyjnej (immunoglobuliny dożylne [IVIG] w dużej dawce, glikokortykosteroidy [GKS], leki biologiczne) oraz profilaktyce przeciwzakrzepowej. Do trwałych następstw MIS-C należą tętniaki tętnic wieńcowych.
Samo zakażenie SARS-CoV-2 nie zapewnia długotrwałej odporności, szczególnie wobec zakażeń nowym wariantem Omikron. Szczepienie po przebyciu zakażenia, które daje mieszaną odporność zwaną „hybrydową”, istotnie zmniejsza ryzyko reinfekcji oraz ciężkiego COVID-19 w razie ponownego zakażenia (p. także Jak szczepić przeciwko COVID-19 dzieci, które przebyły tę chorobę? – przyp. red.). Nie ma potrzeby zachowywania długiego odstępu pomiędzy przebytym zakażeniem a szczepieniem. W Polsce aktualnie zaleca się 30-dniowy odstęp po przebyciu zakażenia, co wynika z mechanizmów immunologicznych i odpowiada zalecanemu odstępowi pomiędzy dwiema dawkami tej samej szczepionki. Jest to też okres zwiększonego ryzyka wczesnych powikłań COVID-19 (np. MIS), które w przypadku wykonania szczepienia można byłoby mylnie zinterpretować jako NOP.
Szczepienie dzieci i młodzieży przeciwko COVID-19 skutecznie zapobiega COVID-19 o ciężkim przebiegu oraz rozwojowi powikłań SARS-CoV-2, w tym prawdopodobnie także MIS-C (p. – przyp. red.). Co ważne, szczepienie nie zwiększa ryzyka MIS-C zarówno w populacji ogólnej, jak i u ozdrowieńców, którzy przebyli takie powikłanie. Co prawda znane są pojedyncze doniesienia o MIS-C po szczepieniu, jednak jest wysoce prawdopodobne, że dzieci były zakażone SARS-CoV-2 przed szczepieniem (p. Med. Prakt. Szczepienia 4/2022, s. 63 lub www.mp.pl/289346 – przyp. red.).
Dzieci, które przechorowały MIS-C, także należy szczepić przeciwko COVID-19, ponieważ ponowne zakażenie SARS-CoV-2 jest wysoce prawdopodobne w miarę upływu czasu, a jego przebieg w tej grupie pacjentów pozostaje trudny do przewidzenia. Według obecnej wiedzy najlepszą odpornością przeciwko COVID-19 cechują się ozdrowieńcy, którzy otrzymali ≤1 dawkę szczepionki mRNA przeciwko COVID-19. Nabiera to szczególnego znaczenia w świetle zagrożenia związanego z wariantem Delta i Omikron SARS-CoV-2. Konieczność ustalenia indywidualnego kalendarza szczepień u takich pacjentów może ewentualnie wynikać z zastosowanego leczenia MIS-C (GKS w dużej dawce, leki biologiczne, preparaty kwasu acetylosalicylowego), ale większość z nich nie wymaga modyfikacji standardowych zasad kwalifikacji (szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 to preparaty „nieżywe”). Ważne, aby w chwili szczepienia dziecko było w dobrym (a przynajmniej stabilnym) stanie zdrowia. Amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zalecają zachowanie odstępu ≥90 dni między rozpoznaniem MIS-C a szczepieniem przeciwko COVID-19.
Podsumowując, argumenty za szczepieniem przeciwko COVID-19 dzieci po przebyciu MIS-C przeważają, zatem warto rozważyć zaszczepienie dziecka po upływie 3 miesięcy od przechorowania.
Piśmiennictwo:
1. Walker M.: Does a history of MIS-C preclude COVID vaccination? www.medpagetoday.com/infectiousdisease/covid19vaccine/926002. Okarska-Napierała M., Ludwikowska K., Jackowska T. i wsp.: Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19. Wytyczne grupy ekspertów przy Polskim Towarzystwie Pediatrycznym – aktualizacja – luty 2021. Prz. Pediatr., 2021; 50 (2): 1–11. https://przegladpediatryczny.pl/files/4358.pdf
3. Rywczak I., Sawiec P., Mrukowicz J. (oprac.): Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych – cz. 1. Zalecenia amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych (ACIP). www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/70660,ogolne-wytyczne-dotyczace-szczepien-ochronnych-cz-1-zalecenia-amerykanskiego-komitetu-doradczego-ds-szczepien-ochronnych-acip
4. Schmidt F., Weisblum Y., Rutkowska M. i wsp.: High genetic barrier to SARS-CoV-2 polyclonal neutralizing antibody escape. Nature, 2021; doi: 10.1038/s41586-021-04005-0
5. CDC Science Brief: SARS-CoV-2 Infection-induced and Vaccine-induced Immunity. www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/science/science-briefs/vaccine-induced-immunity.html
6. Shrestha N.K., Burke P.C., Nowacki A.S. i wsp.: Necessity of COVID-19 vaccination in previously infected individuals. medRxiv, 2021. https://doi.org/10.1101/2021.06.01.21258176
7. Narowski T.M., Raphel K., Adams L.E. i wsp.: SARS-CoV-2 mRNA vaccine induces Robust specific and ccross-reactive IgG and unequal strain-specific neutralizing antibodies in Naive and previously infected recipients. bioRxiv, 2021. https://doi.org/10.1101/2021.06.19.449100
8. CDC. Multisystem Inflammatory Syndrome in Children (MIS-C) | CDC. www.cdc.gov/mis-c/ (Accessed: 10th February 2021)
9. RCPCH. Guidance: Paediatric multisystem inflammatory syndrome temporally associated with COVID-19. 2020
10. WHO. Multisystem inflammatory syndrome in children and adolescents with COVID-19. www.who.int/publications/i/item/multisystem-inflammatory-syndrome-in-children-and-adolescents-with-covid-19 (Accessed: 13th June 2020)
11. Holm M., Hartling U.B., Schmidt L.S. i wsp.: Multisystem inflammatory syndrome in children occurred in one of four thousand children with severe acute respiratory syndrome coronavirus 2. Acta Paediatr., 2021; 110: 2581–2583
12. MOIS CoR. Rejestr PIMS. https://pimsudzieci.pl/ (Accessed: 1st February 2022)
13. Ludwikowska K.M., Okarska-Napierała M., Dudek N. i wsp.: Distinct characteristics of multisystem inflammatory syndrome in children in Poland. Sci. Reports, 2021; 111 (11): 1–13
14. Godfred-Cato S., Bryant B., Leung J. i wsp.: COVID-19 – Associated multisystem inflammatory syndrome in children – United States, March–July 2020. MMWR, 2020; 69: 1074–1080
15. Kuehn B.M.: COVID-19 vvaccine highly eeffective aagainst adolescent hospitalizations. JAMA, 2021; 326: 2002–2002
16. Halasa N.B. i wsp.: Effectiveness of BNT162b2 vaccine against critical Covid-19 in adolescents. N. Engl. J. Med., 2022; 386 (8): 713–723
17. Zambrano L.D., Newhams M.M., Olson S.M. i wsp.: Effectiveness of BNT162b2 (Pfizer-BioNTech) mRNA vaccination against mmultisystem iinflammatory syndrome in cchildren among persons aaged 12–18 years – United States, July–December 2021. MMWR, 2022; 71: 52–58
18. Charakterystyka Produktu Leczniczego Comirnaty. www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/comirnaty-epar-product-information_pl.pdf (dostęp: 14.03.2022)
19. Charakterystyka Produktu Leczniczego Spikevax. www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/spikevax-previously-covid-19-vaccine-moderna-epar-product-information_pl.pdf (dostęp: 14.03.2022)
20. Klein N. P., Lewis N., Goddard K. i wsp.: Surveillance for adverse events after COVID-19 mRNA vaccination. JAMA, 2021; 326: 1390–1399
21. Hause A.M., Gee J., Baggs J. i wsp.: COVID-19 vaccine ssafety in adolescents aged 12–17 yyears – United States, December 14, 2020–July 16, 2021. MMWR, 2022; 70: 1053–1058
22. Lv M., Luo X., Shen Q. i wsp.: Safety, immunogenicity, and efficacy of COVID-19 vaccines in children and adolescents: a systematic review. Vaccines, 2021; 9 (10): 1102
23. Alamer E., Alhazmi A., Qasir N.A. i wsp.: Side effects of COVID-19 Pfizer-BioNTech mRNA vvaccine in children aged 12–18 years in Saudi Arabia. Vaccines, 2021; 9 (11): 1297
24. Hause A.M., Baggs J., Marquez P. i wsp.: COVID-19 vaccine safety in children aged 5–11 years – United States, November 3–December 19, 2021. MMWR, 2021; 70: 1755–1760
25. Bozkurt B., Kamat I., Hotez P.J.: Myocarditis with COVID-19 mRNA vaccines. Circulation, 2021; 144: 471–484
26. Wang M., Wen W., Zhou M., Wang C., Feng Z.: Meta-analysis of risk of myocarditis after messenger RNA COVID-19 vaccine. Am. J. Cardiol., 2022. doi:10.1016/J. AMJCARD.2021.12.007
27. Oster M.E., Shay D.K., Su J.R. i wsp.: Myocarditis cases reported after mRNA-based COVID-19 vaccination in the US from December 2020 to August 2021. JAMA, 2022; 327: 331–340
28. Liuzzo G., Volpe M.: Myocarditis after BNT162b2 mRNA SARS-CoV-2 vaccine: low incidence and mild severity. Eur. Heart J., 2022. doi:10.1093/EURHEARTJ/EHAB901
29. Gargano J.W., Wallace M., Hadler S.C. i wsp.: Use of mRNA COVID-19 Vaccine after reports of myocarditis among vaccine recipients: update from the Advisory Committee on Immunization Practices – United States, June 2021. MMWR, 2021; 70: 977–982
30. DMA. Danish Medicines Agency investigates a case of inflammatory condition reported after COVID-19 vaccination. https://laegemiddelstyrelsen.dk/en/news/2021/danish-medicines-agency-investigates-a-case-of-inflammatory-condition-reported-after-covid-19-vaccination/ (dostęp: 01.02.2022)
31. Nune A., Iyengar K.P., Goddard C., Ahmed A.E.: Multisystem inflammatory syndrome in an adult following the SARS-CoV-2 vaccine (MIS-V). BMJ Case Rep., 2021; 14
32. Belay E.D., Godfred Cato S., Rao A.K. i wsp.: Multisystem inflammatory syndrome in adults after SARS-CoV-2 infection and COVID-19 vaccination. Clin. Infect. Dis., 2021: ciab936. doi:10.1093/CID/CIAB936
33. Poussaint T.Y., LaRovere K.L., Newburger J.W. i wsp.: Multisystem iinflammatory-like syndrome in a child following COVID-19 mRNA Vaccination. Vaccines, 2021; 10: 43
34. Gazit S., Shlezinger R., Perez G. i wsp.: Comparing SARS-CoV-2 natural immunity to vaccine-induced immunity: reinfections versus breakthrough infections. medRxiv 2021.08.24.21262415. doi:10.1101/2021.08.24.21262415
35. Mrukowicz J.: Ozdrowieńcy po COVID-19 i dawka przypominająca szczepienia – przypominać, czy nie przypominać? www.mp.pl/szczepienia/specjalne/285246,ozdrowiency-po-covid-19-i-dawka-przypominajaca-szczepienia-przypominac-czy-nie-przypominac (dostęp: 01.02.2022)
