Do poradni zgłosili się rodzice z 3-letnim chłopcem pogryzionym przez prosię w trakcie rodzinnej wycieczki do tzw. mini zoo. Chłopiec miał niewielkie, powierzchowne zranienie z zasinieniem prawej dłoni, bez krwawienia. Dziecko nie było szczepione przeciwko wściekliźnie, ale otrzymało wszystkie szczepionki należne dla wieku zgodnie z PSO, w tym 4 dawki szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP). Czy wskazana jest profilaktyka poekspozycyjna wścieklizny? Czy chłopcu należy podać dodatkową dawkę szczepionki przeciwko tężcowi?
Opisana sytuacja najprawdopodobniej jest związana z bardzo małym ryzykiem narażenia na wściekliznę. Ryzyko może być większe, jeśli do zagrody lub pomieszczenia, w którym przebywa prosię, mogą mieć dostęp dzikie zwierzęta (np. lisy) i na danym terenie zdarzają się przypadki wścieklizny u zwierząt (jak obecnie w woj. mazowieckim). Warto jednak pamiętać, że nie ma skutecznego leczenia wścieklizny i praktycznie wszystkie zachorowania kończą się zgonem. W związku z tym, jeśli nie można z całą pewnością wykluczyć ryzyka ekspozycji na zakażenie, bezpieczniej jest zastosować PEP. Zbadanie zwierzęcia i stwierdzenie, że jest zdrowe, nie upoważnia do wykluczenia potencjalnej ekspozycji. W przypadku opisanym w pytaniu nie stosuje się obserwacji zwierzęcia, ponieważ dotyczy ona tylko psów i kotów. Zatem uzasadnione jest zakwalifikowanie chłopca do PEP w kierunku wścieklizny, która obejmuje podanie szczepionki (w schemacie Essen lub Zagrzeb – p. tab.). Ze względu na rodzaj obrażeń nie ma wskazań do podania immunoglobuliny przeciwko wściekliźnie. Chłopiec nie wymaga profilaktyki tężca. Z podanych informacji wynika, że otrzymał 4 dawki DTP (oczywiście należy to sprawdzić to w książeczce zdrowia dziecka), a od podania ostatniej nie mogło minąć więcej niż kilkanaście miesięcy. Oznacza to, że chłopiec jest należycie uodporniony i nie wymaga dawki przypominającej.
Tabela. Swoiste zapobieganie wściekliźnie w zależności od rodzaju kontaktu ze zwierzęciem i stanu jego zdrowiaa | |||
---|---|---|---|
Rodzaj kontaktu ze zwierzęciem | Stan zdrowia zwierzęcia | Profilaktykab | |
w chwili narażenia | w trakcie 15-dniowej obserwacji weterynaryjnej (dotyczy psa i kota) | ||
brak ran lub kontakt pośredni | – | – | niepotrzebna |
oślinienie zdrowej skóry | – | – | niepotrzebna |
oślinienie uszkodzonej skóry, lekkie pogryzienia lub zadrapania | zwierzę zdrowe | objawy wścieklizny | rozpoczęcie szczepienia z chwilą zaobserwowania objawów wścieklizny u zwierzęcia |
zwierzę podejrzane o wściekliznę | zwierzę zdrowe (niepotwierdzone objawy) | natychmiastowe rozpoczęcie szczepieniac ⇒ przerwij, gdy zwierzę zdrowe podczas obserwacji | |
zwierzę wściekłe, dzikie, niebadane, nieznane | – | natychmiastowe rozpoczęcie szczepieniac | |
głębokie pogryzienia, zadrapania, oślinienie błon śluzowych | zwierzę zdrowe | objawy wścieklizny | natychmiastowe rozpoczęcie szczepieniac + podanie swoistej immunoglobuliny (lub surowicy)d |
zwierzę podejrzane o wściekliznę | zwierzę zdrowe (niepotwierdzone objawy) | natychmiastowe rozpoczęcie szczepieniac + podanie swoistej immunoglobuliny (lub surowicy)d ⇒ przerwij, gdy zwierzę zdrowe podczas obserwacji | |
zwierzę wściekłe, dzikie, niebadane, nieznane | – | natychmiastowe rozpoczęcie szczepieniac + podanie swoistej immunoglobuliny (lub surowicy)d | |
a Kwalifikację do szczepienia i profilaktyki czynno-biernej przeprowadza się w specjalistycznej poradni chorób zakaźnych. b Można się wstrzymać z rozpoczęciem szczepień przeciwko wściekliźnie do chwili potwierdzenia wścieklizny u zwierzęcia, o ile jest możliwe: – zbadanie zwierzęcia wykazującego objawy wścieklizny lub poddanie badaniu pośmiertnemu zwierzęcia podejrzanego o wściekliznę lub – poddanie obserwacji weterynaryjnej trwającej do 15 dni zwierzęcia podejrzanego o zakażenie, z którym osoba narażona miała styczność. 15-dniową obserwację weterynaryjną można zastosować wyłącznie w odniesieniu do psa i kota. c Swoiste zapobieganie czynne: szczepienie wg skróconego, poekspozycyjnego schematu (liczba dawek i schemat szczepienia zgodnie z zaleceniami producenta szczepionki); jeżeli osoba narażona była wcześniej szczepiona przeciwko wściekliźnie, podaje się tylko dawki przypominające szczepionki, wg wskazań producenta (nie należy wówczas podawać swoistej immunoglobuliny). d Swoiste zapobieganie czynno-bierne: szczepienie jw. + jednocześnie z pierwszą dawką szczepionki (maks. do 7. dnia po niej) podaje się swoistą immunoglobulinę w dawce 20 j.m./kg mc. |
Piśmiennictwo:
1. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2021 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2022. Dz. U. MZ, poz. 852. World Health Organization. Rabies vaccines: WHO position paper, April 2018 – Recommendations. Vaccine, 2018; 36 (37): 5500–5503. doi: 10.1016/j.vaccine.2018.06.061. Epub 2018 Aug 11. PMID: 30 107991
3. Charakterystyka produktu leczniczego Verorab
4. Charakterystyka produktu leczniczego Rabipur