Czy bardzo duże stężenie przeciwciał IgG przeciwko różyczce wynoszące 178,95 IU/ml (wynik dodatni: >10 IU/ml) i IgG przeciwko śwince >300 AU/ml (wynik dodatni: >11 AU/ml) może świadczyć o ich przechorowaniu? Pytanie ma związek z diagnostyką dziecka w wieku 2 lat i 10 miesięcy (szczepionego szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce [MMR] zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych [PSO]) w kierunku autoimmunologicznego zapalenia mózgu.
Na podstawie jednokrotnego oznaczenia stężenia swoistych przeciwciał przeciwko wirusom trudno wyciągać tak daleko idące wnioski. Siła odpowiedzi humoralnej zależy bowiem z jednej strony od stymulacji antygenowej (można by oczekiwać, że choroba zakaźna powinna wzbudzić silniejszą odpowiedź niż szczepienie), ale z drugiej strony wynika z reaktywności układu odpornościowego. U dziecka z podejrzeniem choroby autoimmunizacyjnej spodziewamy się ponadprzeciętnej odpowiedzi, także na MMR.
Podstawą diagnostyki serologicznej jest serokonwersja, czyli pojawienie się dotąd nieobecnych swoistych przeciwciał, co generalnie wskazuje na kontakt z antygenem (pomijam podanie przeciwciał i nieswoistą stymulację, np. w przebiegu zakażenia wirusem Epsteina i Barr [EBV]). W związku z tym duże stężenie przeciwciał przeciwko różyczce lub śwince generalnie świadczy o niedawnym kontakcie z tym wirusem zarówno w ramach naturalnego zakażenia, jak i szczepienia. Rozstrzygnięcie tej kwestii mogą ułatwić dane z wywiadu, na przykład niedawne przebycie różyczkopodobnej choroby osutkowej jest argumentem za przechorowaniem różyczki, a zapalenie ślinianek za rozpoznaniem świnki, jednak brak tych objawów nie wyklucza wymienionych zakażeń. Również informacja, że na wspomniane choroby chorował ktoś z domowników pacjenta lub dzieci w grupie rówieśniczej, z którą pacjent miał kontakt, zwiększa prawdopodobieństwo naturalnego zakażenia. Z kolei aktualna epidemiologia świnki i różyczki w Polsce – rzadkie zachorowania i wiek dziecka (niespełna 3 lata) – oraz duża skuteczność szczepienia MMR, które przeprowadzono w terminie, przemawiają przeciwko przebyciu naturalnego zakażenia.
W grę wchodzi też trzecia, najmniej prawdopodobna możliwość – fałszywie dodatni wynik badania serologicznego, co zdarza się w przebiegu niektórych zakażeń (np. EBV) lub chorób autoimmunizacyjnych. W różnicowaniu pomocne mogą być kolejne oznaczenia stężenia swoistych przeciwciał, najlepiej z uwzględnieniem całkowitego stężenia przeciwciał w klasie IgG. Przydatne może być też określenie awidności (ryc.), czyli siły wiązania przeciwciał z antygenem, która zazwyczaj jest większa po naturalnym zakażeniu (badanie to wykonuje Państwowy Zakład Higieny w Warszawie).
Ryc. Wskaźnik awidności swoistych przeciwciał IgG przeciwko różyczce mierzonej >6 miesięcy po szczepieniu MMR i >6 miesięcy po naturalnym przechorowaniu różyczki (na podstawie 4. pozycji piśmiennictwa).
Piśmiennictwo:
1. Vainionpää R., Waris M., Leinikki P.: Diagnostic techniques: serological and molecular approaches. Reference Module in Biomedical Sciences, 2015: B978-0-12-801238-3.02558–72. Hedman K., Lappalainen M., Söderlund M., Hedman L.: Avidity of IgG in serodiagnosis of infectious diseases. Rev. Med. Microbiol., 1993; 4: 123–129
3. Fierz W.: Basic problems of serological laboratory diagnosis. Mol. Biotechnol., 1999; 13 (2): 89–111
4. Vauloup-Fellous C., Grangeot-Keros L.: Humoral immune response after primary rubella virus infection and after vaccination. Clin. Vaccine Immunol., 2007; 14 (5): 644–647
