Czy można zaszczepić przeciwko półpaścowi 42-letniego pacjenta z nawracającym półpaścem w wywiadzie?

Pacjent w wieku 42 lat z nawracającym półpaścem (do tej pory chorował 3-krotnie), bez znanych niedoborów odporności. Czy można go zaszczepić przeciwko półpaścowi? Czy argumentem za szczepieniem osób w wieku <50 lat bez niedoborów odporności może być epizod półpaśca z wykwitami obejmującymi dużą powierzchnię ciała, przebiegający ze znacznie nasilonym bólem lub zlokalizowany na głowie/twarzy?

Półpasiec jest chorobą dość powszechną. W ciągu całego życia ryzyko zachorowana na półpasiec u osoby niezaszczepionej oszacowano na >30%, przy czym częściej chorują kobiety. Choć zwykle występuje u pacjentów z zaburzeniami odporności komórkowej, mogą na niego zapadać również osoby bez rozpoznanych dysfunkcji układu odpornościowego. Wiadomo też, że niezależnie od dodatkowych czynników ryzyka (takich jak zakażenie HIV, leczenie immunosupresyjne, inne przyczyny wtórnych niedoborów odporności itp.) ryzyko półpaśca zwiększa się w miarę starzenia się organizmu. Tseng i wsp. wykazali, że zapadalność na półpasiec w populacji niezaszczepionych Kalifornijczyków, bez rozpoznanych niedoborów odporności, wynosi od 7,2/1000 osobolat u osób w wieku 50–54 lat do 13,99/1000 osobolat u osób ≥80. roku życia.

Warto zauważyć, że granica 50 lat jest przyjmowana arbitralnie i choć ryzyko półpaśca zwiększa się wraz z wiekiem (wyraźnie >50. rż.), to jednak zachorowanie w młodszym wieku nie jest czymś nadzwyczajnym. Zwiększoną podatność na reaktywację replikacji VZV przypisuje się przede wszystkim zaburzeniu odpowiedzi limfocytów Th1/Th2. Różne sytuacje wpływające czasowo na homeostazę komórek odpornościowych (np. stres, zakażenia, inne czynniki zewnętrzne niezaburzające trwale odpowiedzi immunologicznej) mogą sprzyjać rozwojowi półpaśca u osób, które przeszły pierwotne zakażenie VZV, również w młodszym wieku, a nawet w dzieciństwie, w tym u dzieci bez zaburzeń odporności. Co więcej okazuje się, że istnieją pewne predyspozycje genetyczne do częstszego występowania tej choroby. Ryzyko półpaśca jest około 3-krotnie większe, jeśli takie zachorowania zgłoszono w wywiadzie rodzinnym. Okazuje się również, że ryzyko półpaśca zwiększa przyjmowanie w przeszłości (nawet dość odległej) antybiotyków. Badacze, którzy odkryli ten związek, wskazują na rolę wpływu mikrobiomu na układ odpornościowy i ryzyko reaktywacji VZV. Zaznaczają jednak konieczność przeprowadzenia dalszych badań w tym obszarze. Póki co, zjawiska immunologiczne, jakie zachodzą w czasie reaktywacji półpaśca, i patogeneza neuralgii popółpaścowej nadal nie zostały w pełni poznane. Wiadomo natomiast, że przebycie tej choroby nie ma na tyle dużego potencjału immunogennego, aby zapobiec lub choćby zmniejszyć ryzyko jej nawrotu.

Dlatego też stymulacja odpowiedzi komórkowej poprzez szczepienie jest tak ważna w zapobieganiu półpaścowi i jego powikłaniom, które rozwijają się nawet u co 4. chorego. Najczęściej jest to neuralgia popółpaścowa. To istotnie wpływające na jakość życia powikłanie dotyka 5–30% chorych. Do innych ciężkich powikłań należą m.in.: zwiększone ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych i zaburzenia widzenia po półpaścu ocznym.

Czy zatem osoba <50. roku życia z nawracającym półpaścem ma wskazania do szczepienia? Jak najbardziej tak. Jest to zresztą zgodne z ChPL szczepionki RZV. Szczepienie jest zalecane do profilaktyki półpaśca i neuralgii półpaścowej u osób ≥50. roku życia oraz ≥18. roku życia z grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na półpasiec. Historia choroby pacjenta opisanego w pytaniu wskazuje, że należy on do grupy zwiększonego ryzyka kolejnego zachorowania. Takie postępowanie jest również zgodne z zaleceniami ACIP – osoby, które w przeszłości chorowały na półpasiec, powinny zostać zaszczepione przeciwko tej chorobie.

Niezależnie od wskazań do szczepienia, u osoby z nawracającym półpaścem, szczególnie młodej lub z ciężkim przebiegiem choroby, należy poszerzyć diagnostykę w kierunku zaburzeń odporności, a zwłaszcza wykluczyć zakażenie HIV.